Er zit te veel nitraat en fosfaat in onze waterlopen
De Europese kaderrichtlijn Water stelt als doel voor het oppervlaktewater een goede ecologische toestand voorop. Dat doel wordt bijna nergens in Vlaanderen bereikt.
Onder andere de impact van landbouwactiviteiten, via nitraat- en fosfaatverliezen naar het grond- en oppervlaktewater, is nog steeds te groot. De toestand voor nitraat verbeterde tussen 2007 en 2015 maar gaat sindsdien voor bepaalde jaren achteruit. De toestand voor fosfaat is langzaam verbeterd sinds 2007.
Te veel stikstof en fosfaat in het water bedreigt het leven in en rond het water en dat heeft op grote schaal nefaste gevolgen voor het milieu, onze gezondheid en de biodiversiteit.
Al 30 jaar hebben we in Vlaanderen een mestbeleid dat gebaseerd is op de Nitraatrichtlijn. In vergelijking met 30 jaar geleden zijn er grote milieuwinsten geboekt. Dankzij innovatie zijn de opbrengsten per hectare gestegen, ondanks het gebruik van minder meststoffen. Toch lijkt de klassieke benadering, waarbij de bemesting scherper wordt afgestemd op de gewasbehoeften, met oog voor maximale opbrengsten, uitgewerkt. De waterkwaliteit volgt de vooropgestelde verbetering immers niet langer.
Europese resolutie zet de puntjes op de i
Dat is ook de Europese beleidsmakers opgevallen. Het Europees Parlement keurde op 5 april 2022 een resolutie goed over maatregelen tegen waterverontreiniging door nitraten. De resolutie stelt onder meer dat alle Europese oppervlaktewateren uiterlijk in 2027 een goede toestand moeten bereiken. Daarvoor moeten we meer inspanningen leveren op basis van ambitieuzere actieplannen. Een bijzonder grote meerderheid (87%) van het Europees Parlement keurde de resolutie goed. Het maakt het draagvlak bij onze beleidsmakers duidelijk voor het stellen van milieudoelen voor een leefbare planeet.
Ook in haar recent gepubliceerde rapport wijst de Europese Commissie op de problematiek van de veel voorkomende verspreide nitraatvervuiling door landbouw in Vlaanderen. De Europese Commissie beveelt dan ook aan de inspanningen om nitraatvervuiling tegen te gaan, verder te zetten.
Landbouw binnen de grenzen van de draagkracht van de leefomgeving
Minister Demir: “De goedkeuring van de resolutie van het Europees Parlement maakt de context waarin het mestbeleid, ook in Vlaanderen, verder moet evolueren heel scherp en duidelijk. Vlaanderen moet, net zoals Nederland en Denemarken, een omslag maken naar duurzame landbouw binnen de grenzen van de draagkracht van de leefomgeving. Een ambitieus mestactieplan is een van de noodzakelijke instrumenten om de milieudoelstellingen te bereiken. Aangezien MAP 6 op zijn einde loopt heb ik mijn administratie de opdracht gegeven om een ambitieus nieuw mestactieplan voor te bereiden.”
Adviezen voor het toekomstige mestbeleid
In het voorjaar vroeg minister Demir de strategische adviesraden SALV en Minaraad naar adviezen voor het toekomstige mestbeleid. Bekijk hier het advies van de SALV (deel 1 advies SALV en deel 2 advies SALV) en het advies van de Minaraad.
Daarnaast vroeg de VLM aan een aantal academici om vanuit hun expertise over landbouw, milieu en natuur een toekomstgerichte visie voor het mestbeleid op papier te zetten. Bekijk hier de bundeling van 8 teksten van academici over de toekomstvisie van landbouw en milieu en het synthesedocument.
De VLM organiseerde in maart in elke Vlaamse provincie ook een dialoogsessie met een 15-tal landbouwers. Daarin luisterden we naar de knelpunten en kansen van het mestbeleid, die landbouwers elke dag ervaren op het terrein. Ook het eindrapport van de dialoogsessies met landbouwers is beschikbaar op de website van de VLM.
Op basis van die informatie, en rekening houdend met de resultaten van de waterkwaliteit in Vlaanderen en de Europese evaluatie van het milieubeleid in België, werken we momenteel aan een ambitieus mestactieprogramma voor een betere waterkwaliteit.
Er werd al een eerste keer teruggekoppeld met de Europese Commissie om te peilen of de ideeën in de gewenste richting gaan. Parallel wordt momenteel overleg gepland met de verschillende sectororganisaties.