​​​​​Situering

Het projectgebied is de zone omsloten door het Boudewijnkanaal, het kanaal Brugge-Oostende en de kustlijn. Het vormt een belangrijk deel van het werkingsgebied van de Nieuwe Polder van Blankenberge.

Klik op de kaart om in te zoomen

Voorgeschiedenis

​Op voorstel van het bekkenbestuur van de Brugse Polders heeft de gouverneur van de provincie West-Vlaanderen een opdracht gekregen van de ministers bevoegd voor Leefmilieu en Openbare Werken om een multi-actorenoverleg op te starten m.b.t. diverse aspecten van waterbeheersing en kustverdediging, specifiek voor de Noordede. Op basis van dit overleg is een voorstel uitgewerkt naar de bevoegde ministers om een globale aanpak voor de volledige Oudlandpolder voor te stellen, en dus niet alleen het stelsel van de Noordede, maar ook het stelsel van de Blankenbergse Vaart en het stelsel van het Lisseweegs Vaartje te betrekken bij de voorgestelde oplossingen. De bedoeling is om een “Raamakkoord inzake het waterbeheer in een deel van de Nieuwe Polder van Blankenberge in functie van het realiseren van een klimaatrobuust waterbeheer in de Oudlandpolder en de realisatie van de langetermijndoelstellingen van het gebied voor zowel landbouw als natuur", kortweg “Raamakkoord Oudlandpolder" op te maken.

Het raamakkoord is ondertekend door alle partners op 4 april 2019.

Beschrijving

Oudlandpolder

De Oudlandpolder ligt ten noordwesten van Brugge, tussen het Boudewijnkanaal, het kanaal Brugge-Oostende en de Noordzee. Het is een door de mens gemaakt landschap. Meer dan 1000 jaar geleden bestond het uit een uitgebreid slikken en schorrenlandschap, dat regelmatig overstroomde. De zee reikte via diverse getijdegeulen tot diep in het binnenland. Vanaf de 10e eeuw begon de mens de kustvlakte te beschermen tegen overstromingen door de aanleg van dijken.

Het systeem van dijken en een fijnmazig stelsel van waterlopen is in de daarop volgende eeuwen systematisch uitgebouwd. Het dichte netwerk van grachten, sloten, kanalen en sluizen dient om regenwater af te voeren naar de zee. De vruchtbare poldergrond maakte dat de Oudlandpolder een belangrijk gebied werd voor akkerbouw en veeteelt.

Op een aantal plaatsen, Moeren genaamd, is veen ontgonnen. Hierdoor ontstonden natte, laag gelegen gebieden. Ook de zogenaamde poelgronden kwamen door ontwatering en de hiermee samenhangende inklinking van de bodem in de loop der eeuwen een stuk lager te liggen. In deze lager gelegen en moeilijker te ontwateren gebieden ontwikkelden zich belangrijke natuurgebieden met typische plant- en diersoorten.

De Oudlandpolder heeft nog een sterk open karakter met weidse blikken. In tegenstelling tot andere gebieden in Vlaanderen is er weinig lint- en verspreide bebouwing. De verwevenheid tussen landbouw, natuur en historische dorpskernen in het typisch polderlandschap is groot. Het contrast met de sterk verstedelijkte en toeristische kustzone is uitgesproken.

​

​Kust en klimaat

De Oudlandpolder maakt onderdeel uit van de Vlaamse kust, De kust is door een combinatie van factoren bijzonder kwetsbaar voor de gevolgen van de klimaatverandering. 

In Europa is de Vlaamse kust, samen met die van Nederland, het meest kwetsbaar voor overstromingen vanuit zee. Zonder kustverdediging zou de Oudlandpolder momenteel gemiddeld één maal per jaar voor 70% overstromen (70% van Oudlandpolder ligt lager dan 5,5 m TAW, een gemiddeld jaarlijks weerkerende stormvloed). Klimaatwetenschappers verwachten een stijging van de zeespiegel tussen de 61 en 110 cm tegen 2100, al is een nog sterkere stijging niet uit te sluiten.

Naast de kustverdediging zijn er nog twee belangrijke klimaatuitdagingen die samenhangen met het specifieke waterbeheer van de polders. Een eerste betreft de afvoer van overtollig hemelwater naar de zee. Deze verloopt gravitair. Dat wil zeggen dat het water door het hoogteverschil tussen het polder- en zeewaterpeil vanzelf naar zee stroomt. Dit lukt echter alleen bij laag tij. Door de zeespiegelstijging zal dit 'lozingsvenster' in de toekomst steeds kleiner worden, wat de kans op overstromingen in het hinterland bij hevige regenval doet toenemen.

Daarnaast laten steeds drogere zomers zich extra hard voelen. In de Oudlandpolder, en bij uitbreiding alle polders, leidt droogte in toenemende mate ook tot verzilting van waterlopen en polderbodems. Doordat de polders vroeger onder invloed van de zee stonden, is het water in de ondergrond nog zout. Door regenwater ontstond in de loop der eeuwen bovenop deze zoute laag, een zoetwaterlens. In sommige gebieden, veelal lager gelegen en sterk ontwaterde gronden, zit dit zoute grondwater maar enkele meters diep. Bij langdurige droogte verkleint de zoetwaterlens en komt het zoute grondwater naar boven. Dit leidt in eerste instantie tot verzilting van waterlopen, waardoor deze ongeschikt worden als drinkwater voor vee of beregeningswater voor gewassen. Bij toenemende droogte kan het zoute water ook de wortelzone van gewassen bereiken. Dit kan leiden tot verminderende opbrengsten, maar ook tot structuurbederf van de bodem.

Dit fenomeen van verzilting wordt versterkt door het peilbeheer van de polders. Landbouw en de waterbeheerders wensen om verschillende redenen lage grondwaterpeilen in de winter en het voorjaar. Hierdoor worden de zoetwaterlenzen maar beperkt aangevuld en kan er bij droogte relatief snel een tekort aan zoet water ontstaan. Het huidige, sterk fluctuerend peilbeheer is bovendien niet optimaal voor de typische flora en fauna van de polders.

Naar een klimaatrobuust waterbeheer

De klimaatverandering maakt duidelijk dat het waterbeheer van de polders aangepast moet worden. Oplossingen zijn te vinden door in te zetten op nieuwe vormen van samenwerking tussen landbouw, natuur, industrie, toerisme, verstedelijking en waterbeheerders. 

Een eerste belangrijke strategie is het voorzien van extra ruimte voor het bergen van water. Dit kan door het verbreden van waterlopen of door  te zorgen dat er meer water in de bodem kan infiltreren. Een andere mogelijkheid is het inrichten van bufferbekkens of overstromingsgebieden. Ten slotte kan ook extra water in de bodem worden opgeslagen, de historische kreekruggen met hun zandige bodem zijn hiervoor geschikt.

Het aanpassen van het peilbeheer is een tweede belangrijke strategie. Het meer efficiënt organiseren van de waterafvoer kan er voor zorgen dat men niet langer afhankelijk is van het steeds kleiner wordende lozingsvenster. Hierdoor ontstaat ruimte om hogere winterpeilen én meer constante peilen aan te houden omdat de behoefte aan waterbuffering voor het tegengaan van overstromingen, verkleint. Door landbouw- en natuurgebieden beter te clusteren en meer aaneengesloten te maken, kunnen beide een beter peilbeheer krijgen.

Ten slotte is ook zuiniger omgaan met zoet water belangrijk. Er zijn verschillende mogelijkheden om nog sterker in te zetten op opslag, hergebruik en recyclage van water. Denk aan regenwaterputten, maar ook aan het hergebruiken van zuiveringswater of proceswater uit de industrie. Ook het kiezen voor teelten die minder water nodig hebben, moet onderzocht worden.

Geplande initiatieven voor een klimaatrobuust waterbeheer in de Oudlandpolder

In de Oudlandpolder zullen verschillende initiatieven voor het klimaatrobuust maken van het watersysteem worden onderzocht en uitgevoerd. De opgedane ervaringen kunnen helpen om ook in andere polders het watersysteem aan te passen:

• realiseren van hydrologisch gescheiden compartimenten voor landbouw en natuur;
  
• verhogen van de buffercapaciteit van waterlopen;
  
• aanpassing van het gevoerd waterpeilbeheer;
  
• anticiperen op de te verwachten zeespiegelstijging door de uitwateringsconstructies op zee te optimaliseren;
  
• de wateraanvoer verzekeren door de waterinlaten van de polder de optimaliseren en alternatieve waterbronnen (bv. waterzuiveringsinstallaties) aan te spreken;
  
• zoetwateropslag in de kreekruggen;
  
• wateropslag in de bodem;
  
• uitbreiding en optimalisatie van het meetnet (zowel waterkwaliteit als waterkwantiteit);
  
• private initiatieven voor wateropslag en efficiënt watergebruik ondersteunen.
  

Andere geplande initiatieven in het landinrichtingsproject Oudlandpolder

• realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen voor de poldergerelateerde natuur ;
• flankerend ondersteunen van de realisatie van de fietssnelwegen Brugge-Zeebrugge (F31), Knokke-Heist-De Panne (F34) en Brugge-Oostende (F30);
  
• flankerend ondersteunen van de energietransitie in Vlaanderen door het milderen van de effecten van de realisatie van de hoogspanningslijn VENTILUS;
  
• versterken van de recreatieve, landschappelijke en milieukundige rol van de polderrand van de kust;
  
• vet verbeteren van de leefkwaliteit van de polderdorpen in de Oudlandpolder.
  

Stand van zaken

Het raamakkoord Oudlandpolder is ondertekend op 4 april 2019

Het onderzoek naar de opportuniteit en haalbaarheid van het landinrichtingsproject Oudlandpolder is positief geadviseerd door de programmacommissie landinrichting op 3 juli 2020. 

De Vlaamse regering heeft het landinrichtingsproject Oudlandpolder ingesteld op 18 december 2020.

Planning

De minister bevoegd voor landinrichting moet de samenstelling van de planbegeleidingsgroep van het landinrichtingsproject Oudlandpolder nog goedkeuren. Eens deze samenstelling is goedgekeurd kan de planbegeleidingsgroep bijeenkomen en bepalen welke landinrichtingsplannen prioritair opgemaakt moeten worden en bepalen of er een oproep uitvoeringsinitiatieven voorbereid wordt. De planbegeleidingsgroep zal waarschijnlijk eind februari 2021 voor de eerste keer kunnen bijeenkomen.  

Tegelijkertijd met de instelling van het landinrichtingsproject Oudlandpolder is door de Vlaamse regering ook beslist om de opdracht te geven aan het Departement Omgeving tot de opmaak van een RUP in het kader van de afbakening van de agrarische en natuurlijke structuur voor de Oudlandpolder.

De Vlaamse Milieumaatschappij heeft als opdrachtgevend bestuur van een samenwerking tussen de Vlaamse Milieumaatschappij, de Vlaamse Landmaatschappij en de provincie West-Vlaanderen een onderzoeksopdracht gegund aan een consortium van Sumaqua, Inagro, ILVO, Universiteit Antwerpen en Hemmis NV. Dit betreft een studie voor de opmaak van een “Waterbalansstudie Oudlandpolder i.f.v. een klimaatrobuust water- en peilbeheer en de lange termijn doelstellingen voor landbouw en natuur". Deze studie start op 13 januari 2021.

Partners

• Natuur en Bos 
  
• Vlaamse Milieumaatschappij
  
• Agentschap Onroerend Erfgoed
• Departement Omgeving
• Agentschap Maritieme Dienstverlening en Kust 
  
• Agentschap Wegen en Verkeer 
  
• Provincie West-Vlaanderen
• Het autonoom provinciebedrijf Westtoer
• Stad Blankenberge
  
• Stad Brugge
• Stad Oudenburg
• Gemeente Bredene
  
• Gemeente De Haan
• Gemeente Jabbeke
  
• Gemeente Zuienkerke
  
• De Maatschappij van de Brugse Zeehaven
  
• Nieuwe Polder van Blankenberge
• Algemeen Boerensyndicaat 
  
• Boerenbond 
  
• Natuurpunt 
  

​Documenten

Kaartenbundel horende bij het rapport onderzoek naar opportuniteit en haalbaarheid van het landinrichtingsproject Oudlandpolder

Besluit Vlaamse regering tot instelling landinrichtingsproject Oudlandpolder

Raamakkoord Oudlandpolder

1^ste vijfjarenprogramma raamakkoord Oudlandpolder

Schematische weergave doelen landinrichtingsproject Oudlandpolder​

Meer info

Kust e​n klimaat​

Laatste update: januari 2021