 | De Kleine Nete ontspringt op de grens van de provincies Antwerpen en Limburg en stroomt door de Kempen tot Lier. Daar vloeit ze samen met de Grote Nete. De jongste jaren lopen er in de riviervallei projecten die het gebied weerbaar moeten maken tegen de gevolgen van de klimaatverandering: stormen, hevige regen, droogte, hittegolven … “Voor al die projecten is grond nodig. Dat zorgde aanvankelijk voor strubbelingen”, klinkt het. |
In 2010 waren er in de Kleine Netevallei verschillende Vlaamse overheden actief. Waterwegen & Zeekanaal NV (W&Z) en het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) werkten er aan het geactualiseerde Sigmaplan, de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) aan de bekkenbeheerplannen, er liepen initiatieven rond onroerend erfgoed, er waren projecten om de Europese natuurdoelen te realiseren ... “Het overzicht was zoek en er was behoefte aan meer afstemming”, zegt coördinator Bram Abrams van de provincie Antwerpen. “Bovendien vroegen al die geplande ingrepen ruimte, die vaak in de landbouwsector werd gezocht. Er ontstond commotie en de lokale besturen drongen aan op een geïntegreerde aanpak.”
Intentieverklaring
In 2011 kreeg Antwerps gouverneur Cathy Berx van de Vlaamse Regering de vraag om de verschillende initiatieven te stroomlijnen. Bram Abrams: “Vijf jaar lang werkten we aan een breed draagvlak voor de ontwikkeling van de vallei. Gaandeweg groeide het besef dat niet alleen de natuur- en waterprojecten belangrijk waren, maar dat de vallei ook veel andere kansen bood, bijvoorbeeld voor onroerend erfgoed. Er ontstond een partnerschap tussen de Vlaamse administraties, het middenveld, de landbouw en de lokale besturen. Ook de recreatieve sector kwam mee aan boord: de Regionale Landschappen Rivierenland en Kleine en Grote Nete en de Stichting Kempens Landschap.” De samenwerking resulteerde in een gemeenschappelijke intentieverklaring. Die verwoordt de ambitie om op een positieve manier samen te werken aan de vallei van de Kleine Nete en werd op 26 juni 2017 – de eerste Netedag – formeel ondertekend.
Vlottere gesprekken
De Vlaamse Landmaatschappij (VLM) speelt in het verhaal van de Kleine Nete de rol van bemiddelaar. Zo faciliteert ze de grondverwerving die voor veel initiatieven nodig is. Ilse van Dienderen van de VLM: “Onze belangrijkste taak in de Netevallei is het opzetten van een grondenbank. Landbouwers die grond verliezen door natuur- of waterprojecten, helpen we zoeken naar een oplossing. We gaan met hen praten en proberen hun wensen te achterhalen: willen ze hun gronden verkopen of liever ruilen? Of willen ze zelf meewerken om de beoogde doelen op hun land te realiseren? Die aanpak werkt. De dialoog heeft rust gebracht, zodat de gesprekken met de getroffen landbouwers vlotter verlopen. Dat was vroeger wel anders: er zijn jaren geweest dat de gouverneur op infovergaderingen werd uitgejouwd. Nu zijn de relaties verbeterd en kunnen we via de grondenbank effectief oplossingen aanbieden. We kunnen gronden verwerven, ruilen … Nu de partners meer overleggen en hun projecten bundelen, zijn er ook min-der extra gronden nodig. Zo wordt de landbouw minder zwaar getroffen.”
Toekomst voor vallei
Zes jaar na de eerste gesprekken is er in de Kleine Netevallei al veel bereikt. De intentieverklaring die voor het ge-bied werd opgesteld, gaf voeding aan zes ‘hefboomprojecten’ die de vallei op een positieve manier ontwikkelen. Eén daarvan is het gebied Graafweide-Schupleer, waar 100 hectare landbouwgrond een nieuwe bestemming krijgt als natuur. De Vlaamse Regering heeft het ruimtelijk uitvoeringsplan voor de streek, op basis van een voorkeurscenario, al goedgekeurd. Ilse van Dienderen: “In Graafweide-Schupleer komt de komende jaren een kern van natte natuur waar Europese natuurdoelen worden gerealiseerd. Daarrond willen we de landbouw een duurzame toekomst geven. Onder meer Boerenbond en Natuurpunt onderzoeken welke vormen van bedrijfsvoering compatibel zijn met de natuur- en waterdoelen. Via de grondenbank van de VLM bouwen we een grondreserve op om het voorkeurscenario te realiseren. Samen met Natuurpunt hebben we al 80 hectare aangekocht. Eenmaal de reserve er is, zal de grondenbank ervoor zorgen dat gronden met een natuur- of landbouwbestemming bij de juiste gebruikers terechtkomen.” Het project wordt gekoppeld aan de sanering en herontwikkeling van kasteel Goorhof in Grobben-donk, dat al een tijdje staat te verkommeren. De site krijgt straks een recreatieve bestemming, met een duidelijke link naar het omliggende natuurgebied.
Slimme combinaties
Een ander concreet voorbeeld is het Pallieterland rond Lier, waar ook enkele Sigmaprojecten worden uitgerold. “Die worden gekoppeld aan een toekomstig stadsbos”, weet Bram Abrams. “Door ideeën te bundelen, ontstaat een samenspel van recreatie, natuur, bescherming tegen overstromingen … Met slimme combinaties kunnen we meer realiseren op een kleinere oppervlakte, zodat we meer landbouwgrond kunnen vrijwaren. In het begin leek dat een extra last, want overleggen vraagt tijd. En natuurlijk moeten de partners af en toe hun plannen aanpassen. Maar op het einde van de rit bereiken we mooiere resultaten én een breder gedragen project.”
Strategisch project
Nu de partners het eens zijn over de intentieverklaring, willen ze een versnelling hoger schakelen. Momenteel bereiden ze een subsidieaanvraag voor. Bram Abrams: “Minister Schauvliege maakt de komende jaren opnieuw geld vrij om in Vlaanderen strategische projecten in de open ruimte te realiseren. Die kaderen in het nieuwe openruimtebeleid en stellen de verwachtingen van de mensen op het terrein centraal. Onze projectaanvraag voor de Neteval-lei gaat uit van een grote groep partners: alle gemeentebesturen van de vallei, het provinciebestuur van Antwer-pen, de betrokken Regionale Landschappen, de Vlaamse overheden (de Vlaamse Milieumaatschappij, het Agentschap voor Natuur en Bos, Onroerend Erfgoed en Ruimte Vlaanderen), het Kempens Landschap, Boerenbond en Natuurpunt. Als de aanvraag wordt goedgekeurd, kunnen we vanaf 2018 met nieuwe energie aan de slag gaan. Samen maken we de vallei van de Kleine Nete sterker en mooier.”
Meer info: www.kleinenete.be