 | Archeologen beschermen ons erfgoed en maken het zichtbaar voor het grote publiek. Hoe doen ze dat in de landinrichtingsprojecten van de Vlaamse Landmaatschappij? |
Bij elk VLM-project rond landinrichting, ruilverkaveling of natuurinrichting is minstens één archeoloog betrokken. Die brengt in kaart of de bodem waardevolle archeologische sites bevat. Het onderzoek gebeurt volgens de richtlijnen van het Europees Verdrag inzake de bescherming van archeologisch erfgoed (16/01/2002) en het Onroerenderfgoeddecreet (12/07/2013).
“Bij de start van elk project screenen we het gebied”, vertelt archeoloog David Depraetere. “We bekijken onder meer topografische kaarten, historische kaarten, luchtfoto’s, de erosiekaart, de bodemkaart en de bodemgebruikskaart. Bij de Centrale Archeologische Inventaris checken we wat er al geweten is. Soms zijn er al onderzoeken gebeurd of heeft iemand een vondst gemeld. Op basis van die info en de technische uitvoeringsplannen beslissen we of extra onderzoek nodig is. Dat gebeurt via prospectie op het terrein. Soms doen we ook een beroep op geofysische technieken zoals magnetometrie of elektromagnetische inductie: daarmee kunnen we afwijkingen in de bodem opsporen via een bodemscan.”
Fysiek beschermen
De belangrijkste taak van een archeoloog is ervoor zorgen dat waardevol erfgoed niet verloren gaat. “Als we een belangrijke site vinden, doen we er alles aan om die niet door graafwerken te laten beschadigen”, aldus David Depraetere. “Als de site bijvoorbeeld onder een akker ligt, proberen we daar permanent grasland van te maken, zodat er niets wordt opgegraven. Boeiende sites proberen we ook educatief te ontsluiten. Niet door ze bloot te leggen, want onder de grond zijn ze beter beschermd. Wel door informatie te voorzien voor buurtbewoners en recreanten. Verborgen sites maken we zichtbaar met infoborden of een kunstzinnige landmark, zoals de oriëntatietafel in Jesseren.”
“Natuurlijk houden we niet zomaar werkzaamheden tegen. Als de VLM ergens een waterbufferbekken wil graven, moet dat op de juiste plaats komen. In zo’n geval proberen we de wetenschappelijke informatie elders veilig te stellen. We doen bijvoorbeeld een archeologisch onderzoek met proefsleuven of – indien nodig – een volledige opgraving. Voor elke ingreep overleggen we met de projectleider.”
Aandenken boven oorspronkelijke site
Een mooi voorbeeld van een archeologisch project is het kasteel van Roost in Haacht, dat deel uitmaakt van het landinrichtingsproject Antitankgracht. De restanten van het kasteel liggen onder de grond en zijn beschermd als monument. David Depraetere: “In de jaren 1980 legden lokale vrijwilligers de fundamenten tijdelijk bloot. Nadien kwamen er een weiland en een visvijver bovenop. Toen de VLM de Antitankgracht kwam inrichten, besloot de ge-meente Haacht om het terrein aan te kopen en open te stellen voor het publiek. Via bodemscanning konden we de exacte ligging van de fundamenten achterhalen. Boven op de resten hebben we een visualisatie gemaakt in dezelfde steensoort. Zo blijven de authentieke resten bewaard, maar kunnen bezoekers toch zien hoe groot het kasteel was, welke kamers er waren en hoe dik de muren waren. Binnen de fundamenten van de vroegere toren heeft een creatief bureau een grote speeltoren ontworpen, op basis van een oude afbeelding. De site is nu een buurtpark met een historische identiteit, waar mensen tot rust komen en kinderen spelen in het speelhuisje en op de andere speelelementen.”
Meer info: www.vlm.be.
Om de twee jaar maakt de VLM een overzicht van haar cultuurhistorische realisaties. In de december werd het cultuurhistorisch overzicht van 2015-1016 gepubliceerd..