Een versnipperd agrarisch Vlaanderen efficiënter indelen en inrichten: dat was het oorspronkelijke doel van de ruilverkaveling. Grotere, vlot bereikbare kavels zijn voor landbouwers praktischer om te bewerken. Tussen percelen kwamen verharde wegen en beken werden rechtgetrokken. Elk perceel kreeg 'punten' toegekend op basis van bodemvruchtbaarheid, zodat de geruilde percelen evenwaardig waren voor gebruikers en eigenaars.
Hoewel het resultaat meestal een verbetering was, waren er steeds landbouwers die het moeilijk hadden met de aanpassingen aan hun vertrouwde omgeving, Ook milieuorganisaties verzetten zich tegen de rechtlijnige ingrepen. Stilaan ontstond een nieuwe, ruimere aanpak. Vandaag is er bij elk ruilverkavelingsproject aandacht voor tal van thema's: landbouw, natuur, recreatie, milieu, mobiliteit …
De traditionele ruilverkaveling (wettelijk omschreven in 1956 en 1970) werd in de jaren '70 uitgebreid met twee alternatieve vormen. Er zijn nu drie mogelijkheden:
- ruilverkaveling uit kracht van wet (wet van 22 juli 1970, reeds toegepast op 192.477 hectare);
- ruilverkaveling uit kracht van wet bij grote infrastructuurwerken, waarbij de gebruiksruil voorafgaat aan de eigendomsruil (wet van 12 juli 1976, toegepast op 1.343 hectare);
- ruilverkaveling in der minne (wet van 10 januari 1978, toegepast op 101 hectare).
In het nieuwe decreet Landinrichting van 28 maart 2014 zijn deze drie vormen verzameld. Ook de toepassingsmogelijkheden zijn uitgebreid. De eerste projecten die deze procedure zullen volgen, krijgen stilaan vorm.
"Kavelruil in haar huidige vorm past niet alleen in het landbouwbeleid, maar ook in het plattelandsbeleid, het milieu- en natuurbeleid en de ruimtelijke ordening", zegt ook Marnix De Vrieze van het departement Leefmilieu, natuur en energie. "De vele verwachtingen – van landbouwers, milieuverenigingen, lokale besturen … - zorgen er wel voor dat projecten moeilijke evenwichtsoefeningen zijn. De stijgende complexiteit, samen met de gedaalde budgetten en het uitgebreide takenpakket van de VLM, laten de duurtijd van projecten oplopen tot 15 jaar en meer. Die termijn weer verkorten is een van onze belangrijkste uitdagingen."
In Merksplas werden de afgelopen jaren twee ruilverkavelingsprojecten uitgevoerd. Een derde staat nog in de steigers. In het magazine Buitenkans lees je op pagina 9 een interview met burgemeester Frank Wilrycx en VLM-projectleiders Filip Debrabandere en Bert Vueghs.