Vandaag hechten we als samenleving steeds meer waarde aan leefkwaliteit. Het Vlaamse beleid heeft aandacht voor het behoud en de verbetering van het leefmilieu en streeft naar een kwaliteitsvolle leefomgeving en toekomst voor mens en natuur. Burgers en middenveldorganisaties, ondernemers en lokale besturen zijn cruciaal bij het inhoud en vorm geven van gebiedsgerichte projecten en processen waarin stilte, rust en ruimte belangrijk zijn. De roep naar meer stille plekken en kwaliteitsvolle omgevingen geldt daarbij zowel op het platteland als in het randstedelijke gebied in Vlaanderen. Het huidige Vlaamse beleid rond leefmilieu en leefkwaliteit neemt deze actuele maatschappelijke nood ter harte en zoekt naar gepaste, haalbare én duurzame antwoorden.
Waarderend omgaan met stilte, rust en ruimte
Eind 2013 riep Vlaams minister Joke Schauvliege de interdisciplinaire overleggroep ‘Stilte en Rust’ (STeRio) in het leven om vanuit een sectoroverschrijdende en geïntegreerde benadering het groeiende aantal lokale en bovenlokale initiatieven rond stilte, rust en ruimte in Vlaanderen te stimuleren en te begeleiden.
Op Vlaams niveau kreeg het thema stilte, rust en ruimte zowel in de Beleidsnota Omgeving 2014-2019 als in de Beleidsbrief 2015-2016 van Vlaams minister Joke Schauvliege een duidelijke verankering. Naast het bestrijden van hinder (overlast door ongewenst geluid en lawaai) krijgt het waarderend omgaan met stilte, rust en ruimte als voorwaarde tot leefkwaliteit een plaats in het Vlaamse beleid.
Vlaams minister Joke Schauvliege: “Het is belangrijk om de open ruimte in Vlaanderen te versterken en om te investeren in een verbetering of verhoging van de omgevingskwaliteit. Dit versterkt meteen ook de identiteit en de uitstraling van een open ruimteplek, streek of gebied.”
Kwaliteitslabel Stiltegebied 7 keer toegekend
Met de opstart van het pilootproject ‘Stiltegebied Dender-Mark’ [2001] op de grens van Oost-Vlaanderen (Geraardsbergen, Ninove) en Vlaams-Brabant (Galmaarden) ging de Vlaamse overheid op zoek naar een alternatief stiltegebiedenbeleid. Uit dit proefproject werd het ‘Kwaliteitslabel Stiltegebied’ ontwikkeld. Gemeenten en provincies die vandaag een actief ruimtelijk beleid rond stilte, rust en ruimte willen voeren en dit voor een bepaald gebied willen bekrachtigen, kunnen sinds 2006 zo’n kwaliteitslabel aanvragen.
Door een stimulerend, waarderend beleid rond stilte en stiltegebieden heeft de Vlaamse overheid intussen al op zeven plaatsen het ‘Kwaliteitslabel Stiltegebied’ toegekend. Deze zijn: de Schelde-oevers in Bornem [2008]; Gerhagen (Tessenderlo) in De Merode [2010]; Grenspark KempenBroek op de grens van Bocholt, Bree en Kinrooi [2011]; Landschap De Liereman in Oud-Turnhout [2012], Zwarteput op de grens van Bilzen, Lanaken en Zutendaal en poort tot het Nationaal Park Hoge Kempen [2013]; Altenbroek in Voeren [2015] en de Kalmthoutse Heide in het Grenspark De Zoom-Kalmthoutse Heide [2016].
Op zoek naar stilte rust en ruimte
We hechten als samenleving vandaag meer dan ooit belang aan leefkwaliteit. Vele mensen willen onthaasten en zoeken stilte, rust en ruimte op om er kracht uit te putten en zich te herbronnen. Dit doen ze niet alleen in hun vrije tijd, maar ook beroepshalve, in het leven van alledag. De laatste jaren groeit het besef dat stilte en rust een heilzame werking hebben op de mens en zijn omgeving.
Joris Capenberghs van centrum Waerbeke kan het belang van stilte, rust en ruimte niet genoeg benadrukken: “Het effect van een beetje groen, een rustgevende context om te leven of te werken en open ruimte is indrukwekkend. Stilte, rust en ruimte zijn zelfs levensnoodzakelijk, zo blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. Ze dragen bij tot een kwaliteitsvolle omgang met de wereld, de anderen, zichzelf.”
Dag van de stilte op 30 oktober 2016
Het thema stilte, rust en ruimte leeft. Naast allerlei publicaties, artikels en opiniestukken, worden mediacampagnes en jaarlijks een ‘Dag van de stilte’ opgezet. Dit jaar vindt de dag van de stilte plaats op 30 oktober 2016. Dag van de stilte is een jaarlijkse sensibiliseringscampagne rond de waarde van vertragen, verstillen en kwaliteitsvolle aandacht.
Meer info: http://dagvandestilte.be/
Waerbeke vzw
In 2002 werd Waerbeke vzw opgericht. Dit initiatief van en voor burgers koestert en bevordert de beleving van stilte, rust en ruimte bij een zo ruim mogelijk publiek. Sinds 2011 is ze door de Vlaamse overheid erkend als sociaalculturele beweging. Waerbeke werkt ervaringsgericht en wil in de eerste plaats 'stiltebemiddelaars' met elkaar verbinden. Als sociaal-culturele beweging creëert ze een 'contactzone' tussen overheid, professionele en vrijwillige bemiddelaars, tal van organisaties, bedrijven en het ruime publiek.
Waerbeke beschouwt stilte vanuit een brede visie op mens en samenleving. Stilte is akoestisch meetbaar, maar haar werking kan je alleen maar van binnenuit beleven. In die zin is de omgang met stilte ook altijd een cultuurgoed. Voorts gelooft de organisatie in het creatieve, verbindende vermogen van stilte, rust en ruimte. Zo draagt ze bij aan een gemeenschap die waarde hecht aan diversiteit en dialoog, eenvoud en kwaliteitsvolle aandacht.
Rol Vlaamse Landmaatschappij in het stiltebeleid
De Vlaamse Landmaatschappij (VLM) is al jaren actief in het domein van kwaliteitsvolle landinrichting en landschapsherstel. Zo zette ze van 2006 tot 2016 een grootschalig landinrichtings- en plattelandsproject op in het domein en de omgeving van De Merode. Dit gebeurde met tal van overheden (Europa, Vlaanderen, provincies Antwerpen, Vlaams-Brabant & Limburg, negen gemeenten), diverse terreinbeheerders, ondernemers en verenigingen, over de beleidsgrenzen heen. Het Kwaliteitslabel Stiltegebied werd in 2010 aan het De Merode gebied toegekend.
Rapport van het STeRio-netwerk – oktober 2016
Het STeRIO-netwerk maakte een rapport met aanbevelingen voor beleidsmakers over hoe een werking rond stilte, rust en ruimte concreet kan worden omgezet, met aandacht voor ruimtelijke inrichtingsaspecten..