Waarvoor kan een landbouwer beheerovereenkomsten sluiten en welke zijn het meest populair? Beheerovereenkomsten kunnen voor verschillende doeleinden gesloten worden: erosiebestrijding, soortenbescherming, botanisch beheer, beheer van kleine landschapselementen, verbetering van de waterkwaliteit en perceelsrandenbeheer. Voor elke doelstelling zijn er meerdere beheerpakketten uitgewerkt. Het populairst zijn de beheerovereenkomsten voor perceelsrandenbeheer. Bijna de helft van het budget wordt hieraan uitgekeerd. Perceelsranden beschermen landschapselementen tegen vervuiling door meststoffen en bestrijdingsmiddelen en tegen beschadiging door grondbewerkingen. Een aangepast maaibeheer op de stroken draagt bovendien bij aan de ontwikkeling van een waardevolle vegetatie of de overleving van allerlei diersoorten.
Hoeveel bedraagt de vergoeding? De jaarlijkse vergoeding hangt af van de inspanningen die de landbouwer in het kader van zijn beheerovereenkomst moet leveren: bijvoorbeeld snoeien, maaien of inzaaien, maar ook het aankopen van zaaigoed, het bijhouden van een maai- of begrazingsregister enzovoort. Ook de verliezen van opbrengst worden in rekening gebracht: een perceel of een deel ervan wordt namelijk uit productie genomen. Andere factoren zijn de transactiekosten waarmee we de administratieve last willen compenseren en de uitgespaarde kosten. Die uitgespaarde kosten worden in mindering gebracht, bijvoorbeeld wanneer de landbouwer geen kunstmest of bestrijdingsmiddelen mag gebruiken en er dus ook geen hoeft aan te kopen. Voor de aanleg en het onderhoud van een bloemenstrook kan een landbouwer een jaarlijkse vergoeding tot 1.972 euro per ha krijgen. Op 28 april 2017 werden de vergoedingen voor de beheerovereenkomsten 2016 uitbetaald. In totaal ontvingen 3.044 landbouwers met een lopende beheerovereenkomst in 2016 samen ruim € 8.000.000.
Wat zijn de voorwaarden, verbonden aan deze steun?
Er zijn een aantal specifieke instapvoorwaarden waaraan moet voldaan zijn in het jaar van de aanvraag zoals de ligging in een van de afgebakende beheergebieden voor de beheerovereenkomsten voor soortenbescherming of de ligging langs kwetsbare elementen voor de beheerovereenkomsten perceelsrandenbeheer. Naast die instapvoorwaarden zijn er ook enkele basisnormen, die voortvloeien uit Europese regelgeving of de randvoorwaarden die landbouwers moeten leveren om Europese inkomenssteun te kunnen ontvangen. Zo mogen er voor bepaalde beheerovereenkomsten geen activiteiten uitgevoerd worden tijdens het broedseizoen van de vogels. Als laatste zijn er de beheervoorwaarden. Dit is de beschrijving van de beheerinspanningen die landbouwers moeten doen of juist niet mogen doen.
Wat is volgens jou een van de grote meerwaarden van deze maatregel? Enerzijds is er de winst voor natuur, milieu of landschap. Anderzijds brengen de geleverde inspanningen ook wat op voor de landbouwer, en dan denk ik niet alleen aan de financiële vergoeding. Zo versterken beheerovereenkomsten het imago van de landbouwer als duurzame ‘landschapsbouwer’. Daarnaast vloeien er ook natuurvoordelen uit voort waar de landbouwer en onze samenleving mee van profiteren, de zogenaamde ecosysteemdiensten. Denk maar aan een bloemenrand die bestuivers aantrekt, wat op zijn beurt goed is voor de teelten, een erosiestrook die het verlies aan vruchtbare grond tegengaat, een bufferstrook die de waterkwaliteit van een waterloop verbetert …
Op welke manier kunnen de landbouwers steun aanvragen? Geïnteresseerde landbouwers kunnen contact opnemen met de bedrijfsplanner verantwoordelijk voor hun regio. Die komt dan langs en helpt bij het invullen van het aanvraagformulier. Dat aanvraagformulier moet steeds worden ingediend vóór 1 oktober van het jaar voorafgaand aan het jaar waarin de beheerovereenkomst start. Voorlopig kan dit nog niet digitaal, maar tegen volgend jaar voorzien we een e-loket voor het digitaal indienen van aanvraagformulieren. Schriftelijke indieningen blijven echter mogelijk.
Kan je spreken van een succes? Als instrument zijn beheerovereenkomsten een succes. De maatregel is gekend bij landbouwers en in veel gebieden is dit instrument de enige mogelijkheid om natuur met landbouw te verweven. De Vlaamse Landmaatschappij werkt ook voortdurend aan een optimale en gebiedsgerichte inzet van beheerovereenkomsten om de effecten ervan te vergroten. De beheerovereenkomsten missen hun effect niet. Een algemene vaststelling die ik al kan meegeven is dat de totale oppervlakte waarop maatregelen worden toegepast, regelmatig een positief effect had op het voorkomen en de soortendiversiteit aan broedvogels. Algemeen lijken akkervogels gemakkelijker te beïnvloeden dan weidevogels. De recentste cijfers wijzen bijvoorbeeld op een toename van de geelgors met meer dan 40 % over de laatste tien jaar wat mogelijk toe te schrijven is aan de beheermaatregelen door landbouwers.
Wat zijn de meest voorkomende vragen of feedback die je krijgt van de aanvragers?
Dat is heel uiteenlopend, maar een aantal vragen komt vaak terug. Zo vragen landbouwers zich af wat ze moeten doen als er ruimingsslib is gedeponeerd op een perceelsrand, of als andere partijen gebruik maken van hun perceelsranden of wanneer het ingezaaide fauna- en voedselgewas niet opkomt door slechte weersomstandigheden. Omdat elke situatie anders is, is het moeilijk hiervoor een uniform antwoord te formuleren. De landbouwer kan met zulke vragen steeds terecht bij zijn of haar bedrijfsplanner. Het is trouwens belangrijk dat elke landbouwer zijn bedrijfsplanner tijdig contacteert, zo vermijdt hij een korting op zijn vergoeding. Ook feedback van landbouwers over hun ervaringen met beheerovereenkomsten is voor VLM erg belangrijk. Die lessen nemen we mee in de voortdurende evaluatie van het instrument. Onze bedrijfsplanners zijn op dat vlak onze ogen en oren; het is via die gemotiveerde medewerkers dat de terreinkennis naar ons doorstroomt. In september 2017 voorziet de VLM een anonieme bevraging van landbouwers over hun ervaringen met beheerovereenkomsten en de dienstverlening en persoonlijke begeleiding door de VLM-bedrijfsplanners. Die bevraging levert ons ongetwijfeld waardevolle input en nieuwe inzichten om onze dienstverlening rond beheerovereenkomsten nog te verbeteren.
Hoe zie je de toekomst van deze maatregel? Beheerovereenkomsten zijn en blijven een nuttig instrument om de kwaliteit van de natuur, milieu of het landschap in landbouwgebied te verhogen waarbij landbouwers op een vrijwillige manier agrarisch natuurbeheer in hun bedrijfsvoering integreren. In de toekomst willen we de effectiviteit van het instrument nog versterken. Een van de mogelijkheden is een gebiedsgerichte inzet van beheerovereenkomsten vanuit een gebiedsvisie en concrete doelstellingen. Samenwerking met andere spelers in het buitengebied is hierbij cruciaal, denk maar aan de regionale landschappen, landbouworganisaties, natuurverengingen, jachtverenigingen … Door via deze weg ook meer ruimte te geven aan draagvlakverbreding, monitoring, communicatie en kennisdeling kunnen we het instrument beheerovereenkomsten naar een hoger niveau tillen.
|