Korte inhoud
In Bokrijk-Kiewit krijgt water de komende jaren terug de aandacht die het verdient. Met het natuurinrichtingsproject ‘Vijvercomplex Bokrijk-Kiewit’ investeert Vlaanderen samen met haar partners 10 miljoen euro in het gebied. We herstellen de voormalige viskweekvijvers ten voordele van natuur en richten het gebied in als een grote spons, een klimaatbuffer. We vormen het gebied om tot een unieke plek in Vlaanderen waar bezoekers het aantrekkelijke Wijerlandschap nog beter beleven en ervaren hoe het landschap er vroeger uitzag.
Stand van zaken
Het projectrapport Vijvercomplex Bokrijk-Kiewit werd op 18 november 2022 goedgekeurd via een Ministerieel Besluit.
Planning
- 2022-2025 ecohydrologische studie en technische onderzoeken. Opmaak uitvoeringsplannen en vergunningsaanvragen ter voorbereiding van de werken
- 2025 Start van de werken met enkele pilootprojecten vanaf 2023
Oppervlakte
700ha
Situering
Het
projectgebied van het natuurinrichtingsproject ligt centraal in de provincie
Limburg op het grondgebied van de steden Genk en Hasselt en gemeente Zonhoven. In het oosten van het projectgebied, in Genk, liggen de erkende natuurreservaten Het Wik en Klotbroek. Bokrijk (Genk) staat vooral bekend om het openluchtmuseum en de speeltuin, maar die horen niet tot de projectperimeter omwille van de hoog recreatieve functie. Maar in het domein Bokrijk liggen westelijk heel wat vijvers en verspreid ook veel bossen. Het westelijk vijvergebied van Bokrijk sluit aan bij het stedelijk Domein Kiewit (Hasselt) dat ook gekenmerkt wordt door heel wat vijvers en bossen. Domein Kiewit is eveneens een toegangspoort van De Wijers.
Beschrijving
De domeinen Bokrijk en Kiewit liggen in De Wijers en zijn al lang toeristische toplocaties in Limburg en Vlaanderen. Minder bekend is dat er in beide domeinen ook plant- en diersoorten leven waarvan sommigen ernstig bedreigd zijn. Door de jaren heen verdween er veel waardevolle natuur. Toen er een einde kwam aan de viskweek, groeide het landschap langzaamaan dicht. De mens voerde ook steeds meer water af uit het gebied via diepe grachten, om het geschikt te maken voor land- en bosbouw. Vandaag zorgt de klimaatverandering voor verdere verdroging van onze natuurgebieden. Dieren en planten krijgen het er moeilijk om te overleven. Het natuurinrichtingsproject ‘Vijvercomplex Bokrijk-Kiewit’ herstelt en verbetert de waardevolle natuur in het gebied.
Herstel van vijvers ten voordele van natuur
Het vergroten en verbeteren van hun leefgebied helpt bedreigde plant- en diersoorten een stevig handje. Het uitgraven van vijvers en vennen én ontwikkeling van rietkragen en vochtige graslanden die afwisselen met houtkanten en bosranden, bieden moerasvogels zoals de roerdomp en de woudaap extra kansen. Dieren zoals de bruine kiekendief, de knoflookpad en de heikikker profiteren mee van nieuwe, open natuur en rust in het gebied.
Ingrijpende maatregelen zijn nodig voor dit herstel. Het open maken van dichtgegroeide, verboste vijvers staat daarbij bovenaan het lijstje. Andere maatregelen zijn gericht op een betere ‘werking’ van de vijvers. De vijvers in De Wijers zijn vroeger in ‘cascade’ aangelegd. Dat wil zeggen dat ze aaneengeschakeld werden met telkens een overloop naar de volgende vijver. Dat ingenieus systeem van grachtjes, stuwen, dijkjes en op- en aflaten is dringend aan vernieuwing toe. Herstel van die infrastructuur laat toe het waterpeil beter te beheren en de vijvers visvrij te maken. Kikkervisjes krijgen meer overlevingskansen zonder de vissen die op hen azen. Bijkomend voordeel van het aflaten van de vijvers, is dat de dikke sliblaag kan verwijderd worden. De vijvers worden er helderder door en waardevoller voor kwetsbare natuur.
Het gebied als een grote spons, een ‘klimaatbuffer’
Door het verwijderen van slib, vergroot ook de wateropslagcapaciteit van de vijvers, wat nuttig is in periodes van droogte. Ook in de bossen en graslanden rondom de vijvers investeert het project in maatregelen om het water langer vast te houden in de bodem. In de loop van vorige eeuw werd een uitgebreid systeem van diepe grachten aangelegd om water snel af te voeren. Zo werd landbouw en bosbouw mogelijk gemaakt. Vandaag trekken diezelfde grachten het gebied onnodig droog. Het natuurinrichtingsproject maakt waar mogelijk de grachten in het gebied opnieuw dicht en gaat verdroging tegen.
Beleving van het historisch vijverlandschap
Een nog intensere Wijerbeleving komt er aan voor bezoekers van het gebied. Wandelpaden die vandaag waardevolle natuur verstoren, worden opgebroken. Nieuwe wandellussen komen in de plaats met startpunten, bewegwijzering, nieuwe knuppelpaden, brugjes, veilige oversteekplaatsen... Kleine rust- en belevingsplekjes zoals vlonders en uitkijkplekjes versterken de Wijers-ervaring.
Bezoekers van het openluchtmuseum in Bokrijk ervaren vandaag hoe mensen in de vorige eeuw in Vlaanderen leefden, woonden en werkten. Na de realisatie van het natuurinrichtingsproject ervaren bezoekers in de natuurgebieden rondom het park ook hoe het landschap er hier vroeger uitzag: een afwisseling van open vijvers, graasweiden, heide en vennen tussen de bossen. Al in de middeleeuwen zorgde viskweek in de vele vijvers en begrazing van de heide voor open landschappen. Door die vijvers terug open te maken, komt het unieke historische landschap terug in beeld.
Status
Projectrapport met inbegrip van de maatregelen
en modaliteiten is goedgekeurd
Partners
- Agentschap voor Natuur en Bos
- Stad Genk
-
Stad Hasselt
-
Provincie Limburg
-
Natuurpunt vzw
- Bokrijk vzw
- Sint-Jozefsinstituut Bokrijk
- gemeente Zonhoven,
- Fluvius
- Agentschap Wegen
en Verkeer
Bijkomende informatie
Projectrapport Natuurinrichting Vijvercomplex Bokrijk-Kiewit
MinisterieelBesluitVCBK.pdf
Videofilm: Een hoofdrol voor water in Bokrijk-Kiewit