Korte inhoud
Binnen het provinciale groendomein Vrieselhof besteedt het natuurinrichtingsproject Vrieselhof voornamelijk aandacht aan het behoud en de uitbreiding van het aanwezige blauwgrasrelict en het verbeteren van de standplaatsfactoren voor het geel schorpioenmos dat hierin nog voorkomt. Bovendien worden ook de andere aanwezige natuurwaarden van Europees belang (o.a. elzenbroekbossen en vleermuispopulaties) en de verbetering van de natuurrecreatieve maatregelen niet uit het oog verloren.
Stand van zaken
Oktober 2015: instelling project
Juni 2016: oprichting projectcomité
Oktober 2017: projectrapport
Februari 2018: bepaling uit te voeren maatregelen
14 november 2018: omgevingsvergunning na openbaar onderzoek verkregen
1 juli 2019: start van de uitvoeringswerken
Oppervlakte
117ha
Situering
Het projectgebied kent een zeer sterke overlap met het provinciale groendomein Vrieselhof en ligt in de westelijke randzone van de Antwerpse Kempen. Het is gelegen net ten noordoosten van de dorpskern van Oelegem, een deelgemeente van Ranst en ten zuidwesten van het centrum van Schilde.
Doelstellingen
Met de aankoop van een aantal graslanden gelegen rondom het blauwgraslandrelict (dat reeds eigendom was van de provincie) werd het provinciaal groendomein Vrieselhof verder uitgebreid. Vanaf dat moment werd het nuttig om het instrument natuurinrichting in te zetten. In oktober 2015 werd het natuurinrichtingsproject Vrieselhof dan ook door minister Schauvliege ingesteld.
De hieronder opgesomde krachtlijnen - dewelke in concrete maatregelen werden uitgewerkt in het projectrapport - werden tot doel gesteld om o.a. het Europese Natura2000-netwerk te versterken:
1. Uitbreiding/versterking van de populatie van het geel schorpioenmos (erg zeldzaam in Vlaanderen)
2. Uitbreiden en versterken van beekdalbegeleidende graslanden (waaronder het zeldzame blauwgrasland) via o.a. het herstel van de lokale hydrologie en lokale afgravingen
3. Gericht habitatherstel (van o.a. Europese en Vlaamse natuurdoeltypen) via bosomvorming en -uitbreiding, heideherstel, open plekken-beheer en aanleg/herstel van poelen
4. Maatregelen gericht op de aanwezige vleermuispopulaties (inrichten kasteelzolder, verbeteren connectiviteit, ...)
5. Uitbouw van natuurrecreatieve maatregelen (gericht en aangepast recreatief ontsluiten van het Kasteelpark en omgeving, bevorderen relatie Kasteel-Fort, aanleg knuppelpad, ...).
Maatregelen
Het natuurinrichtingsproject Vrieselhof geeft, voor wat betreft de sterk inrichtingsbehoeftige doelstellingen, uitvoering aan het recent opgemaakte natuur- en erfgoedbeheerplan Vrieselhof.
De uit te voeren natuurinrichtingsmaatregelen zijn dan ook te kaderen in en vinden hun verantwoording in dit natuur- en erfgoedbeheerplan.
Op floristisch vlak worden maatregelen genomen om de bestaande populatie Geel schorpioenmos (Drepanocladus vernicosus) beter te beschermen en verder te laten uitbreiden, maatregelen die ook de blauwgraslandvegetatie in staat stellen zich verder uit te breiden. Tevens wordt het areaal aan elzenbroekbos uitgebreid.
Hiervoor zijn er verschillende hydrologische ingrepen voorzien die een meer natuurlijk functionerend valleisysteem beogen. Dat is goed voor de natuur. Door de afgraving van opgehoogde percelen en het plaatsen van de nodige overloopconstructies ontstaan in de vallei de juiste omstandigheden voor waardevolle “natte natuur” en wordt het waterbergend vermogen van de vallei opnieuw hersteld. Daardoor verkleint de kans op overstromingen stroomafwaarts. Een win-win-situatie dus voor de natuur én de mens.
Op dierkundig vlak worden er maatregelen genomen die een positief effect zullen hebben op de aanwezige vleermuispopulaties en op de aanwezige populaties rivierdonderpad en kleine modderkruiper (vissen). Een aantal van deze maatregelen hebben een rechtstreeks effect (herinrichting zolderkamer kasteel, ontslibben Rosse beek, …) op deze populaties, een aantal van deze maatregelen hebben een eerder onrechtstreeks effect via habitatverbetering voor bijvoorbeeld de prooidieren (ontslibben bomkrater, aanleggen bos-mantel-zoomvegetaties, …).
Naast de maatregelen die gericht zijn op de rechtstreekse of onrechtstreekse bescherming en uitbreiding van de populaties of vegetaties is er vanuit de natuurinrichting ook nog de focus gelegd op een derde groep maatregelen, met name de ondersteunende maatregelen. Hiertoe rekenen we bijvoorbeeld de maatregelen dewelke de wegen en het wegenpatroon aanpassen. Enerzijds worden een aantal van deze wegenwerken uitgevoerd om een gepast beheer met gepast materiaal te kunnen uitvoeren. Anderzijds zullen een aantal van deze wegenwerken een betere sturing van de recreatieve stromen mogelijk maken waardoor de druk op de in stand te houden habitats vermindert.
Voor een gedetailleerde beschrijving van het gebied, van de maatregelen en van hun effecten verwijzen we naar het projectrapport (4Mb) en de bijhorende kaartenbundel (20Mb).
Een overzicht op kaart van de te nemen inrichtingsmaatregelen vindt u hier.
De geplande maatregelen
Infrastructuur- en kavelwerken
Inrichten zolderkamer kasteel in functie van vleermuizen
Uitbreiden bos in het noordwesten van het projectgebied aansluitend bij elzenbroekbos
Aanplanten houtkant als groenscherm in het noorden van het projectgebied
Creëren bos-mantel-zoomvegetatie aan rand weiland ten westen van het kasteel
Creëren ecologische corridor (halfopen habitat) tussen kasteelvijver en Schijnvallei
Uitbreiden heide ten noorden van de kasteelvijver
Hertstellen dreef ten oosten van het kasteel
Beschermen beuken tegen zonnebrand ten westen van het kasteel
Plaatsen draadafsluiting met poorten (Schijnvallei en glacis)
Plaatsen elektrische draadafsluiting rond weiland ten westen van het kasteel
Aanpassing van de wegen en het wegenpatroon
Plaatsen van beheerbrug over het Schijn
Plaatsen van voetgangersbrug over het Schijn
Aanleggen knuppelpad tegenover de ingang van het fort tot aan het Diep
Verlengen dreef / recreatieve as ten oosten van het kasteel
Optimaliseren/opwaarderen recreatieve fietsverbinding tussen nieuwe parking en Antitankgracht
Plaatsen afsluitpaaltjes (om gemotoriseerd verkeer te weren)(thv glacis en Staltheater)
Heraanleggen bestaand recreatief pad langs de Rosse beek en lokaal herstel pad langs de fortvijver
Heraanleggen beheerweg langs het Schijn (noordoever)
Heraanleggen recreatief pad/beheerweg (noordoever Schijn en naar glacis)
Verplaatsen toegang tot perceel langs Knodbaan
Waterhuishoudingswerken
Aanleg nieuwe gracht ten westen van het Langerandbos
Gedeeltelijk dempen grachtjes nabij de verlegging gracht
Plaatsen overloopconstructies aan het Schijn en aan de Heidebeek
Aanleggen zandvang en winterbedding (zuidoever) langsheen het Schijn
Ruimen Rosse beek
Ontslibben bomkrater aan het nieuwe knuppelpad
Grondwerken
Afgraven opgehoogd perceel ten zuiden van het Schijn (oostelijk deel) ifv uitbreiding areaal Geel schorpioenmos
Afgraven opgehoogd perceel ten zuiden van het Schijn (westelijk en zuidelijk deel) ifv uitbreiding elzenbroekbos en waterberging
Zeer beperkt afgraven rabat 4 (ten noorden van het Schijn)
Aanleggen van twee nieuwe poelen (in het westen en noorden van het projectgebied)
Opbreken huidige parking en inrichten als weiland
Werken in uitvoering
Voor de uitvoering van de werken reserveert de Vlaamse regering 1.785.000 euro. De provincie Antwerpen zorgt voor een cofinanciering van 300.000 euro. Er wordt ook beroep gedaan op Europese cofinanciering ten belope van 676.000 euro.
Ingevolge de start van de werken op 1 juli 2019 zal een deel van het Vrieselhof tijdens de uitvoeringsperiode niet meer toegankelijk zijn en dit omdat we te allen tijde de veiligheid van de bezoekers moeten kunnen garanderen.
Veruit de grootste impact zal veroorzaakt worden door het kappen van een 8-tal hectare bos. Nadien kan er afgegraven worden. Dit is nodig om het valleikarakter en dus ook het waterbergend vermogen te herstellen. Maar geen paniek, bijna zes hectare zal spontaan terug evolueren naar waardevol elzenbroekbos. Slechts een kleine drie hectare zal achteraf beheerd worden als bloemenrijk hooiland in functie van het zeldzame Geel schorpioenmos. Naast de tijdelijke, visuele impact van de werken zal er ook tijdelijk wat hinder optreden op de Schildesteenweg. Immers, de uitgegraven grond moet kunnen worden afgevoerd. We trachten deze hinder uiteraard zo beperkt mogelijk te houden.
Ook het vervangen van een deel van de centrale dreef ten oosten van het kasteel zal niet onopgemerkt blijven. Dit deel van de dreef was sterk in verval, meer dan 40% van de bomen was afgestorven. Deze 40% vormt meestal het kantelpunt om, conform het goedgekeurde beheerplan, over te gaan tot vervanging van een dreef. Om een nieuw aan te planten dreef alle kansen te geven uit te kunnen groeien tot een volwaardige dreef moet ook het naastliggende bos sterk gedund worden zodat er voldoende licht bij de nieuw aangeplante dreefbomen kan komen. Een zure appel om door te bijten, maar de enige manier om onze kinderen en vooral kleinkinderen te kunnen laten genieten van een wandeling door een statige, volgroeide dreef zoals wij ze nu kennen.
We excuseren ons alvast voor het ongemak, maar hou vooral het einddoel voor ogen: een nog mooier, aantrekkelijker en meer biodivers Vrieselhof waarvan onze kinderen en kleinkinderen ook nog kunnen genieten!
Laatste update
3 februari 2020