Voorgeschiedenis
Toen de familie de Merode in 2004 hun domein van 1.500 hectare verkocht, grepen heel wat instanties en organisaties hun kans om de bossen te beschermen tegen versnippering. Het grootste deelgebied van het domein is Averbode Bos & Heide en werd grotendeels aangekocht door Natuurpunt. De volgende jaren worden in Averbode Bos & Heide een natuurinrichtingsproject en een LIFE project uitgevoerd.
In september 2006 keurt de Europese Commissie het LIFE project Averbode Bos & Heide goed. Het natuurinrichtingsproject is ingesteld door de minister op 27 juni 2007. Op 20 december 2007 kwam het projectcomité voor het eerst samen en keurden de leden meteen het projectrapport goed. Een half jaar later, op 26 juni 2008 keurde de minister ook de maatregelen goed. De werken konden dan echt van start gaan.
Stand van zaken
Vijf jaar na uitvoering van de werken in het natuurinrichtingsproject Averbode Bos en Heide werden de inrichtingsmaatregelen geëvalueerd door monitoring van verscheidene parameters. Uit de resultaten van deze studie blijkt dat de kwaliteit van een aantal habitattypes niet (voldoende) geëvolueerd is zoals verwacht. Deels is dit te wijten aan een langere ontwikkelingstijd dan verwacht (beperkte zaadbank en influx kensoorten) maar plaatselijk is de abiotische uitgangspositie ontoereikend voor een kwaliteitsvolle en typische vegetatieontwikkeling. Wanneer dit het geval is, kunnen, zelfs door een optimaal beheer, de vooropgestelde vegetatiedoelen niet gehaald worden. Hier moet er ingegrepen worden met enkele aanvullende en gerichte maatregelen. Deze maatregelen richten zich hoofdzakelijk op het waterpeil(beheer) in het gebied en het herstel van voedselarme bodemcondities. Deze maatregelen zullen bijdragen tot de uitbreiding of kwaliteitsverhoging van voedselarme vegetatietypes. Het belang van het gebied Averbode Bos en Heide voor deze habitattypes wordt in het managementplan 1.0 Demervallei herhaaldelijk onderstreept. Een overzicht van de mogelijke maatregelen kan je bekijken 
in dit document.
Het kabinet van minister Schauvliege ging op 5 april 2019 principieel akkoord met een toekenning van een totaal geraamd budget natuurinrichting van €400.000 voor het dossier “herstelwerkzaamheden natuurinrichtingsproject Averbode Bos en Heide fase 2".
Oppervlakte
698 ha
Situering
Het natuurgebied Averbode Bos en Heide is gesitueerd rondom de abdij van Averbode. Het deelgebied Averbode Bos ligt op het grondgebied van Scherpenheuvel-Zichem en Laakdal; Averbode Heide ligt in Tessenderlo.
Beschrijving
Nadat de prinsen de Merode in het bezit kwamen van het gebied, werd het grotendeels beplant met naaldhout en zwaar ontwaterd door de aanleg van diepe sloten. Afgelopen decennia echter werd het klassieke bosbeheer verwaarloosd en kwamen door het dichtslibben van de grachten opnieuw de vochtige gebieden en vennen te voorschijn. Daar doken zeldzame libellen en moerasplanten op. Waar naaldbomen verwijderd werden, kwamen spontaan heideveldjes tot stand. Geleidelijk kiemde er ook een natuurlijke diversiteit aan loofbomen en struiken, zeker op de plaatsen die niet open werden gehouden. Toch duidelijke tekenen dat de natuur hier graag een andere weg in wil slaan. Sommige paden, bosranden en vochtige plaatsen boden immers al die tijd overlevingskansen aan zeldzame planten en dieren zoals dopheide, levendbarende hagedis en blauwborst. Het planten- en dierenleven bleef hier in de bossen van De Merode sluimeren, wachtend op betere tijden. De volgende jaren loopt hier een groot natuurinrichtingsproject dat deel uitmaakt van een Europees LIFE-project. Dankzij deze Europese financiële steun, kunnen de ambitieuze plannen voor het project waargemaakt worden. Nadien zouden moeras en heide terug afwisselen met prachtige eiken-, beuken- en berkenbossen.
Visie
Centraal in de gebiedsvisie staat het herstel van de natuurlijke waterhuishouding en het herstel van de historische vennen. Dit moet bepalend worden voor de identiteit van het gebied. Verder zijn de natuurstreefbeelden die beoogd worden, eiken-beukenbossen en eiken-berkenbossen, natte en droge heide, heischrale graslanden, stuifduinvegetaties en water-en oevervegetaties.
Eigendomstructuur
Natuurpunt vzw, Vlaamse Landmaatschappij, vzw Kempens Landschap, abdij van Averbode, gemeente Scherpenheuvel-Zichem, gemeente Tessenderlo en provincie Limburg.
Bijkomende informatie