Voorgeschiedenis
Toen de familie de Merode in 2004 hun domein van 1.500 hectare verkocht, grepen heel wat instanties en organisaties hun kans om de bossen te beschermen tegen versnippering. Het grootste deelgebied van het domein is Averbode Bos & Heide en werd grotendeels aangekocht door Natuurpunt. De daarop volgende jaren werd in Averbode Bos & Heide een natuurinrichtingsproject en een LIFE project uitgevoerd.
In september 2006 keurt de Europese Commissie het LIFE project Averbode Bos & Heide goed. Het natuurinrichtingsproject is ingesteld door de minister op 27 juni 2007. Op 20 december 2007 kwam het projectcomité voor het eerst samen en keurden de leden het projectrapport meteen goed. Op 26 juni 2008, na instemming van de minister, konden de werken dan echt van start gaan.
Stand van zaken
Vijf jaar na uitvoering van de werken in het natuurinrichtingsproject Averbode Bos en Heide werden de inrichtingsmaatregelen geëvalueerd door monitoring van verscheidene parameters. Uit de resultaten van deze studie blijkt dat de kwaliteit van een aantal habitattypes niet voldoende geëvolueerd. Deels is dit te wijten aan een langere ontwikkelingstijd dan verwacht (beperkte zaadbank en influx kensoorten) maar plaatselijk is de abiotische uitgangspositie ontoereikend voor een kwaliteitsvolle en typische vegetatieontwikkeling. Wanneer dit het geval is, kunnen de vooropgestelde vegetatiedoelen niet gehaald worden. Zelfs niet door een optimaal beheer. Hier moet ingegrepen worden met enkele aanvullende en gerichte maatregelen. Deze maatregelen richten zich hoofdzakelijk op het waterpeil(beheer) in het gebied en het herstel van voedselarme bodemcondities. Deze maatregelen zullen bijdragen tot de uitbreiding of kwaliteitsverhoging van voedselarme vegetatietypes. Het belang van het gebied Averbode Bos en Heide voor deze habitattypes wordt in het managementplan 1.0 Demervallei herhaaldelijk onderstreept. Een overzicht van de mogelijke maatregelen kan je bekijken 
in dit document.
Het kabinet van minister Schauvliege ging op 5 april 2019 principieel akkoord met een toekenning van een totaal geraamd budget natuurinrichting van €400.000 voor het dossier “herstelwerkzaamheden natuurinrichtingsproject Averbode Bos en Heide fase 2".
In 2024 worden deze herstelwerken, uitgevoerd door Natuurpunt, afgerond.
Oppervlakte
698 ha
Situering
Het natuurgebied Averbode Bos en Heide is gesitueerd rondom de abdij van Averbode. Het deelgebied Averbode Bos ligt op het grondgebied van Scherpenheuvel-Zichem en Laakdal; Averbode Heide ligt in Tessenderlo.
Beschrijving
Nadat de prinsen 'de Merode' in het bezit kwamen van het gebied, werd het grotendeels beplant met naaldhout en zwaar ontwaterd door de aanleg van diepe sloten. Afgelopen decennia echter, werd het klassieke bosbeheer verwaarloosd. Door het dichtslibben van de grachten kwamen de vochtige gebieden en vennen opnieuw te voorschijn. Er doken zeldzame libellen en moerasplanten op. Waar naaldbomen verwijderd werden, kwamen spontaan heideveldjes tot stand. Geleidelijk kiemde er ook een natuurlijke diversiteit aan loofbomen en struiken, zeker op de plaatsen die niet open werden gehouden. Toch kwamen er duidelijke tekenen dat de natuur hier graag een andere weg in wil slaan. Sommige paden, bosranden en vochtige plaatsen boden immers al die tijd overlevingskansen aan zeldzame planten en dieren zoals dopheide, levendbarende hagedis en blauwborst. Het planten- en dierenleven bleef hier in de bossen van De Merode sluimeren, wachtend op betere tijden. Dankzij een groot natuurinrichtingsproject, dat deel uitmaakt van een Europees LIFE-project, kunnen de ambitieuze plannen voor het project waargemaakt worden. Als resultaat zien we een mozaïek van moeras en heide, afgewisseld met prachtige eiken-, beuken- en berkenbossen.
Visie
Centraal in de gebiedsvisie staat het herstel van de natuurlijke waterhuishouding en van de historische vennen. Dit is bepalend voor de identiteit van het gebied. Verder zijn de natuurstreefbeelden die beoogd worden, eiken-beukenbossen en eiken-berkenbossen, natte en droge heide, heischrale graslanden, stuifduinvegetaties en water-en oevervegetaties.
Eigendomstructuur
Natuurpunt vzw, Vlaamse Landmaatschappij, vzw Kempens Landschap, abdij van Averbode, gemeente Scherpenheuvel-Zichem, gemeente Tessenderlo en provincie Limburg.
Bijkomende informatie