Opzet
De studie had als ambitie om innovatieve bedrijfsconcepten te ontwikkelen die bijdragen tot een duurzame toekomst en het maatschappelijke draagvlak van de varkenshouderij. Dit resulteerde in vier bedrijfsconcepten die gunstig zijn voor het milieu, het klimaat, de gezondheid en het welzijn van mens en dier. Het projectteam bekeek 'innovatie' in de ruime zin van het woord: niet alleen technologisch, maar ook in de bedrijfsvoering, ruimtelijke inpassing en sociale context. Zo ontstonden vier toekomstgerichte modellen die veel verder gaan dan de huidige bedrijfsmodellen en toekomstperspectief bieden tegen 2035.
Periode
1 januari 2024 – 28 februari 2025
Opdrachtgevers
Afdeling Platteland en Mestbeleid van de VLM
Uitvoerders
ILVO, WUR, OTO-Landscape, VCM
In samenwerking met varkenshouder Jan Arnouts
Resultaten
In een gefaseerde aanpak met een breed onderzoeks- en ontwerpproces, werden vanuit de verschillende uitdagingen, vooropgestelde doelen en trends 7 ruwe concepten gedefinieerd. In navolgende fases, en in bevraging van de adviesgroep naar beloftevolheid, werden 4 concepten geselecteerd en doorgerekend op de volgende 4 vlakken:
- economisch
- ecologisch
- ruimtelijk
- dierenwelzijn & maatschappelijk verantwoord ondernemen
De vier bedrijfsconcepten van de toekomst voor varkenshouders die de studie aanreikt, zijn: Kringloopvarkenshouderij, Dicht bij de Burger, Varkensparadijs, Varkenspark.
- Kringloopvarkenshouderij richt zich op een volledig circulaire en fossielvrije varkenshouderij. Varkens worden uitsluitend gevoed met nevenstromen of reststromen die niet in competitie staan met menselijke voeding, en mest wordt optimaal benut voor bodemverbetering en hernieuwbare energieproductie. Door de integratie van innovatieve staltechnieken en brongerichte emissiereductie draagt dit concept sterk bij aan klimaatneutraliteit en een duurzamer voedselsysteem.
- Dicht bij de Burger speelt in op de vraag van een deel van de consumenten naar transparantie, dierenwelzijn en korte ketens. Varkens worden gehouden in een systeem met buitenloop, waarbij de bedrijfsvoering nauw verweven is met de lokale gemeenschap. Directe verkoop aan consumenten via hoevewinkels of korte keten-initiatieven zorgt voor een sterke eigen identiteit, meerwaarde en een dichtere band met burgers. De combinatie met verbredende activiteiten en agroforestry biedt bijkomende ecologische en economische opportuniteiten.
- Varkensparadijs legt de nadruk op dierenwelzijn binnen grotere varkensbedrijven. Ruime, kooiloze stallen met veel licht, strobedden en keuzemogelijkheden voor de dieren creëren een stress-arme omgeving. Innovatieve technieken zoals precisievoeding en sensorgestuurde ammoniakemissiereductie en sensortechnieken ter ondersteuning van het management zorgen ervoor dat duurzaamheid, werkbaarheid en dierenwelzijn hand in hand gaan. Dit concept richt zich op een marktsegment waar consumenten bereid zijn extra te betalen voor varkensvlees met een hoge welzijnsstandaard.
- Varkenspark onderzoekt de mogelijkheid van een ruimtelijk geconcentreerde varkenshouderij, waarbij productie, voederproductie en verwerking op één locatie worden samengebracht. Door schaalvoordelen en een geïntegreerde ketenaanpak kan ruimtegebruik en de ecologische voetafdruk worden verkleind en de efficiëntie gemaximaliseerd.
Conclusie
De toekomst van de Vlaamse varkenshouderij ligt in duurzame innovatie en systeemverandering. De vier voorgestelde concepten tonen aan dat er alternatieve ontwikkelingspaden zijn die perspectief bieden. De sleutel tot succes ligt in een integrale, gecoördineerde aanpak, waarbij ondernemers, beleidsmakers, marktspelers tot en met de consument samen bouwen aan een duurzame, economisch rendabele en maatschappelijk verantwoorde varkenshouderij.
Meer info
Wilt u als varkenshouder, of andere actor binnen de sector, met de concepten aan de slag? Neem het eindrapport dan zeker door of neem contact met ons op via sarah.bracke@vlm.be.