©Zwaluweveld
In totaal dienden 15 lokale partnerschappen een projectvoorstel in na de oproep volkstuinen van 2023. De 12 goedgekeurde projecten krijgen nu ondersteuning om hun idee uit te voeren.
Het doel van de volkstuinsubsidie is om mensen op buurtniveau samen te brengen om te tuinieren en van elkaar te leren over gezonde bodems, nieuwe teelten of gerechten met zelfgekweekte groenten. De meeste van de volkstuinprojecten liggen in de provincies West-Vlaanderen, Vlaams-Brabant en Limburg. Het gaat om nieuwe volkstuinen of bestaande volkstuinen die uitgebreid of geoptimaliseerd worden. De subsidies dekken maximaal 75% van de totale projectkost, met een maximum van 20.000 euro subsidie per project. De projecten startten op 1 januari 2024 en hebben een looptijd van maximaal drie jaar.
De 12 goedgekeurde projecten
Provincie Antwerpen
- Kijk- en samentuin Mikerf - opslag, in Brasschaat, ingediend door Aralea vzw
Provincie Limburg
- Het Zandlopertje, in Heusden-Zolder, ingediend door Gemeentebestuur Heusden-Zolder
- Pleisterplek, in Sint-Truiden, ingediend door PZ Asster vzw
- Paspoel Groeit, in Tongeren, ingediend door OCMW Tongeren
Provincie Vlaams-Brabant
- Fruitige Voedselbossen Oosterlindeveld, fase 2, in Diest, ingediend door de gemeente Diest
- Den Hof van Beugoem, in Dilbeek, ingediend door Velt vzw
- Samentuin OTB, in Kampenhout, ingediend door Ons Tehuis Brabant vzw
- SAMEN-tuin, in Kortenberg, ingediend door Vrienden van het Veehof vzw
- Tuin van Eden, in Pepingen, ingediend door Eden vzw
- Zwaluweveld, in Scherpenheuvel-Zichem, ingediend door De Nieuwe Aarde vzw
Provincie West-Vlaanderen
- De Luwte, in Hooglede, ingediend door vzw UNIE-K – De Waaiberg
- Bieland, in Wingene, ingediend door de gemeente Wingene
Meer informatie per project, leest u hieronder, bij 'meer informatie'
Overzicht van volkstuinen in Vlaanderen
In opdracht van de Vlaamse Landmaatschappij werd in 2020 een evaluatiestudie over volkstuinen in Vlaanderen uitgevoerd. Sindsdien is dit het derde opeenvolgende jaar dat de uitvoering van volkstuinprojecten ondersteund wordt via het plattelandsbeleid. Ook in de periode 2012-2018 ondersteunde de VLM verschillende volkstuinprojecten.
De goedgekeurde volkstuinprojecten liggen verspreid in Vlaanderen, voornamelijk op het platteland of in de randstedelijke omgeving. Op de kaart ziet u de nieuwe volkstuinprojecten sinds 2020, en het aantal bestaande volkstuinen per gemeente voor 2020.
Kaart: volkstuinen in Vlaanderen
Oproep volkstuinen
Op 1 juni 2023 lanceerde de VLM een projectoproep om nieuwe volkstuinen aan te leggen en in te richten, en om bestaande volkstuinen uit te breiden en/of te moderniseren. Duurzaamheid, innovatie en samenwerking tussen de partners en de lokale gemeenschap stonden centraal in de oproep. In totaal werden 15 aanvragen voor volkstuinen ingediend bij de Vlaamse Landmaatschappij, waarvan 12 aanvragen ontvankelijk waren.
Een jury beoordeelde de kwaliteit van de ontvankelijke projectaanvragen op basis van verschillende beoordelingscriteria, waaronder de behoefte aan een volkstuin, de samenstelling van het partnerschap, de vooropgestelde doelstellingen en het ambitieniveau. Alle ontvankelijke projecten werden geselecteerd.
Meer informatie
- Voor meer informatie kan u terecht op de website van de Vlaamse Landmaatschappij of u kan mailen naar volkstuinen@vlm.be.
- Overzicht van de goedgekeurde projecten:
Antwerpen
- Kijk- en samentuin Mikerf – opslag, Aralea vzw, Brasschaat
De kinderboerderij Mikerf is een afdeling binnen de vzw Aralea waar personen met een afstand tot de arbeidsmarkt begeleid worden om opnieuw te gaan werken in het arbeidscircuit. Sinds januari ’21 beheert Areala vzw de tuin samen met vrijwilligers van Velt.
Vorig jaar dienden ze een project in om het regenwater te recupereren en de stalmest om te vormen tot compost. Daar zijn ze intussen volop mee aan de slag. Om stalmest te composteren was het nodig om een mestopslag te voorzien en daarvoor een vergunning aan te vragen.
Nu blijkt dat de opslagcapaciteit door de vergunningsvoorwaarden moet verdubbelen in omvang. Daardoor kan er meer gecomposteerd worden voor de tuin, maar dat brengt ook een meerkost mee. De extra kost voor mestopslag wordt in dit project voorzien.
Limburg
2. Het Zandlopertje, gemeentebestuur Heusden-Zolder, Heusden-Zolder
Het gemeentebestuur Heusden-Zolder zal een beleeftuin aanleggen op een ongebruikt grasveld van 8 are aan het dienstencentrum. De tuin kan gebruikt worden voor de aanpalende organisaties, buurtbewoners en bezoekers en de Turkse gemeenschap. Het wordt een tuin waar je kan genieten en ontmoeten, maar ook waar je kunt leren tuinieren en composteren, en waar activiteiten rond fruit en groenten zullen georganiseerd worden. Aan de aanleg van de tuin ging een buurtanalyse en bevraging vooraf.
3. Pleisterplek, Asster vzw, Sint-Truiden
Het projectvoorstel is een tweede stap binnen een globale visie om de site van het psychiatrisch ziekenhuis Asster in te richten als een helende, duurzame omgeving. Asster is een psychiatrisch ziekenhuis en psychiatrisch verzorgingstehuis in St. Truiden met ongeveer 600 patiënten per jaar, en ligt op 2 campussen. Op de campus in Melveren wordt een bestaande stilteplek wensen opgewaardeerd tot een rust- en ontmoetingsplek, en een therapeutische tuin die de zintuigen prikkelt.
De ruimte grenst aan de hoogstamboomgaard van de campus en de andere zijde kijkt uit op de omliggende boomgaarden. In het midden van de boomgaarden wordt er een voedzame tuin gerealiseerd omgeven door een kleinschalig voedselbos: een tuin met eetbare, geneeskrachtige, spirituele gewassen. Mensen kennis leren maken met al het gezonde wat de natuur te bieden heeft.
Deze volkstuin op wandelafstand brengt de bewoners dichter bij de natuur. De tuin is een stapsteen naar verkenning van de verdere omgeving.
4. Paspoel Groeit, OCMW Tongeren, Tongeren
Paspoel is een sociale woonwijk waar heel wat maatschappelijk kwetsbare huurders vertoeven.
Eind 2023/begin 2024 wordt de laatste fase van een grootschalig nieuwbouwproject in de wijk afgerond en is de inrichting van de buitenruimte aan de beurt. Meer groen en meer ontmoetingsruimte scoren hoog op het verlanglijstje van de bewoners en de piste om een volkstuintje in de wijk op te richten werd door de bewoners enthousiast onthaald.
De volkstuin richt zicht tot heel wat bewoners, zowel jong als oud. Samen met vrijwilligers wordt de tuin onderhouden en de oogst wordt verdeeld Daarnaast zal een deel van de oogst gebruikt worden om gemeenschapsbevorderende activiteiten te doen. Zo kan er samen gekookt worden en kunnen er, in samenwerking met de Schakelaar en jeugddienst van Tongeren, kinderactiviteiten zoals een bezoek aan de volkstuin worden georganiseerd
Vlaams-Brabant
5. Fruitige Voedselbossen Oosterlindeveld – fase 2, gemeente Diest, Diest
In 2022-2023, werd een eerste participatietraject voor een stukje voedselbos opgestart in de gemeente. Met dit project wordt dat voedselbos verder uitgebreid: het voedselbos zal doorlopen naar het achterliggende stukje weide, mooi geïntegreerd in het geheel van de site en vlakbij de lokalen van de Chiro Schaffen en gemeentelijke basisschool (GBS) Schaffen. Het voedselbos zal beheerd worden door een vrijwilligersgroep, maar zal ook toegangkelijk zijn voor de school, de Chiro én de buurt. Jong en oud kan er terecht om te ontspannen, en zich (terug) te verbinden met de natuur en lokale voedselproductie.
De groep vrijwilligers zal verder begeleid worden, om zo tot een gedegen, deskundige, lokale groep uit te groeien, ook met nieuwe leden. De lokale voedselbosgroep biedt zo een platform waar mensen van alle leeftijden en achtergronden samen kunnen komen, leren en groeien in verbondenheid met elkaar en de natuur.
Het voedselbos zelf zal is ook een ontspanningsplek voor de bredere bevolking, die geregeld zal uitgenodigd worden voor activiteiten zoals een bloesem- of wildplukwandeling, een oogstfeest of een samenwerkdag.
6. Den Hof van Beugeom, Velt vzw, Dilbeek
De dorpsraad van Sint-Martens-Bodegem en Velt-Pedevallei wil, op vraag van de inwoners, een voedselbosrand aanleggen om de samenhang tussen de buurtbewoners te bevorderen en hen vertrouwd te maken met ecologisch tuinieren. Het gaat om een voedselbosrand van 780m² op een deel van een biologisch gecertificeerd perceel van zelfplukbedrijf 'De Kleur van Hier en Nu'.
De voedselbosrand zal in de praktijk tonen hoe je met kleine ingrepen ook de eigen tuin kan weerbaar maken tegen wateroverlast en droogte én de biodiversiteit kan bevorderen. Het wordt een ontmoetingsplek ingericht en beheerd volgens principes van permacultuur en de meerlagige voedselbosrand. Ecologische teelttechnieken komen aan bod, zoals het gebruik van mulch, combinatieteelt, beperkte bodembewerking en het aantrekken van natuurlijke vijanden. Het wordt een toegankelijke plek, met veel activiteiten rond buitenbeleving voor jong en oud.
7. Samentuin OTB, Ons Tehuis Brabant vzw, Kampenhout
Ons Tehuis Brabant is een zorgvoorziening voor volwassenen met een mentale beperking, en biedt woon— en dagondersteuning aan meer dan 130 cliënten. OTB heeft een uitgebreide groene campus met een ecologische moestuin waarin de cliënten elkaar ontmoeten en onder begeleiding ‘werken’. Tuinieren in OTB is een actieve en verbindende activiteit die ook erg therapeutisch werkt.
Door ouderdom kunnen veel cliënten niet (zo) actief (meer) aan het tuinatelìer deelnemen, terwijl buitenbeleving en ontmoeting net zo belangrijk voor hen zijn. Om die reden wordt de buurt ‘binnen gehaald’. Het tuinatelier wordt gemoderniseerd en met externe inbreng omgevormd tot een kwalitatieve samentuin.
De meerwaarde van de samentuin is de laagdrempelige ontmoeting tussen mensen met en zonder handicap, met veel en weinig ervaring in moestuinieren, met verschillende achtergronden.
De samentuin wordt gemaakt samen met de diverse groep tuiniers van binnen en buiten OTB, en dat volledig in functie van hun noden. Met de begeleiding van Velt wordt het een participatief project. Samen met de begeleiders die de pedagogische taken voor de cliënten opneemt, zal een projectcoördinator het project mee in goede banen leiden en de continuïteit ervan verzekeren. Op die manier wordt er een solide basis gelegd voor een goede langetermijnwerking
8. SAMEN-tuin, Vrienden van het Veehof vzw, Kortenberg
Vrienden van het Veehof neemt het leegstaand grasveld voor en achter het Veehof kantoor in Kortenberg onder handen. De bedoeling is om in co-creatie met het herstelhuis Sint-Maarten een plek te voorzien waar iedereen welkom is. Het moet een ontmoetingsplek worden waar bezoekers tot rust kunnen komen, maar evengoed waar het herstelhuis activiteiten kan organiseren zoals oogsten en de tuinonderhouden, voor de patiënten in behandeling.
9. Tuin van Eden, Eden vzw, Pepingen
Door de vraag van lokale buurtbewoners, op zoek naar een herbronningsplek, ontstond het idee om van het terrein ter hoogte van de Zwarte Molenstraat, links van huisnummer 56 een volkstuin te ontwikkelen.
Op het terrein van 2 ha 50 are ( ingedeeld in boomgaard, veld, groentetuin, beekje, beginnend voedselbos, hooiweide), werd op initiatief van een groep milieubewuste buurtbewoners en de leden van Eden vzw, een biologische groentetuin aangelegd, volgens de principes van de permacultuur.
Er werd een gemengde haag met lokale struiken aangeplant over de hele lengte van het perceel, als scheiding tussen het veld en de buur, een compostbak gemaakt. Dee groentetuin werd alsmaar groter naargelang er belangstellenden bijkwamen.
De huidige fase van het project gaat over de uitbreiding van de ecologische fruit- en groentetuin. Op een deel van het terrein, naast het beekje wordt een voedselbos aangeplant. De focus ligt daarbij op ecologisch tuinieren, en verschillende doelgroepen betrekken en partnerschappen vormen.
In de ontmoetingsplek, Tuintje van Eden, worden vormingen gegeven rond de thema’s duurzame biologische voeding, klimaat, agro-ecologie, kringlopen, respect voor mens en natuur, kruiden, eetbare planten, dieren in de natuur, vogels herkennen, composteren, zaden bewaren, het maken van tincturen, zepen en zalven, …
De buurtbewoners en hun kinderen, geïnteresseerden, verenigingen, de lokale gemeenschappen, het lokaal beleid, lokale partners en bedrijven, … worden uitgenodigd voor de activiteiten.
10. Zwaluweveld, De Nieuwe Aarde vzw, Scherpenheuvel-Zichem
Het Zwaluweveld is een permacultuur samentuinproject op 3,7 hectare landbouwgrond, met als intentie het uitbouwen van een gemeenschappelijke voedsel- en belevingstuin.
De focus ligt momenteel op regeneratieve bodemverbetering, plantenkweek, samentuinmomenten, ledenwerking, jongerenwerking en educatie.
De komende jaren worden graafwerken uitgevoerd om een nieuwe toegang te creëren en wordt een parking aangelegd met grasdallen. De waterhuishouding wordt verbeterd door reliëfwijzigingen aan te brengen voor betere waterstockage en infiltratie in de bodem. Er wordt ook in infrastructuur voorzien voor een beter onthaal van de bezoekers. De jongerenwerking wordt verder uitgebouwd, en er wordt ook meer ingezet op educatie, gekoppeld aan de aan de fase van ontwikkeling in het project en de noden van de betrokken mensen. Tot slot wordt er een beheerplan uitgewerkt voor graslandbeheer.
West-Vlaanderen
11. De Luwte, vzw UNIE-K – De Waaiberg, Hooglede
UNIE-K De Waaiberg biedt dag- en woonondersteuning voor volwassenen met een fysieke meervoudige beperking al dan niet aangeboren en voor volwassenen met een niet aangeboren hersenletsel. Op het domein ligt een kale grasvlakte. Een ideale plek om er een therapeutische tuin in te richten.
De tuin komt tegemoet aan de wensen van de bewoners en andere betrokkenen. Dit project zet in op de zintuigen, is duurzaam en zo biodivers mogelijk. In de uitwerking is er aandacht voor bijen - en vogelvriendelijk plantgoed en wordt er gewerkt met eetbare bessen en kruiden. De plaats zorgt voor rust, ontspanning en ontprikkeling, en de bewoners vinden er verkoeling. Dankzij de verhoogde bakken tuinieren bewoners op hun maat.
12. Bieland, gemeente Wingene, Wingene
Sedert het najaar van 2021 is een gemeentelijke bijenwerkgroep actief met de exploitatie van het bloemenzaadwinningsperceel “Bieland”, een uniek initiatief in Vlaanderen.
Op een oppervlakte van 4000 vierkante meter worden een 30-tal verschillende bloemensoorten geteeld Het opzet van Bieland is het oogsten van zaden om elders in de gemeente op openbare percelen in te zaaien en het kosteloos aanbieden van bloemenzaad voor particuliere tuinen.
Het initiatief spoort inwoners aan om een perkje met wilde bloemen in hun tuin te voorzien. De bloemen leveren voedsel voor vlinders en bijen.
In het voorjaar van 2023 konden geïnteresseerde inwoners voor het eerst bloemenzaad bestellen voor de eigen tuin. In totaal waren er 252 bestellingen, goed voor 1 hectare bijkomende bloemen in particuliere tuinen.
Vandaag is het bloemenzaadwinningsperceel vooral het werkterrein van de gemeentelijke bijenwerkgroep. Een volgende stap – met de middelen uit deze projectoproep - is het bloemenzaadwinningsperceel omvormen tot een echte volkstuin waarbij zo veel mogelijk inwoners, maar ook scholen en verenigingen mee betrokken worden. Dit zowel op vlak van educatie, exploitatie maar ook ontmoeting.
Er wordt daarvoor divers materiaal aangekocht om het perceel te exploiteren, zoals een bosmaaier, zwadmaaier, schudfrees, en er wordt ook educatief materiaal aangekocht. Daarnaast wordt een groot bijenhotel geïnstalleerd, er worden zitbanken geplaatst en een afdak plaatsen met omheining voor het plaatsen van enkele bijenkasten. Daarnaast worden er ook specifieke ontmoetingsactiviteiten georganiseerd en wordt er gesensibiliseerd over het belang van bijen.