Tegen droogte en overstromingen in de Westhoek
De Westhoek en het IJzerbekken moeten zich beter wapenen tegen watersnood en droogte. De impact van extreme weersomstandigheden werd pijnlijk duidelijk in een reeks van droge zomers en door de grote overstromingen in het IJzerbekken in november 2023.
Bewoners van de Westhoek kennen de VLM vooral door de verschillende
ruilverkavelingen. De ruilverkaveling Izenberge fase1, onderdeel van het
ruimere project Sint Rijkers was nog in voorbereiding toen de toenmalige
minister in 2026, besliste om deze niet op te starten. Wel kreeg de Vlaamse Landmaatschappij de opdracht om het
landbouwlandschap in de omgeving weerbaarder te maken voor de
klimaatverandering. Lees meer in het persbericht van 30 juni 2023.
Enkele maanden daarna overstroomde het IJzerbekken. De Vlaamse Regering stelde onmiddellijk een Taskforce ''Weerbare Westhoek'' aan waarin ook de VLM actief lid is. De taskforce publiceerde een rapport met aanbevelingen: “Weerbare Westhoek: acties en maatregelen voor meer waterveiligheid en een duurzaam waterbeheer in de Westhoek".
Hiertoe werden de handen in elkaar geslagen met o.a. de Vlaamse Milieumaatschappij, De Vlaamse Waterweg, de provincie, de gemeenten, de polderbesturen, het Agentschap Wegen en Verkeer en het Waterbouwkundig Laboratorium om het actieplan samengesteld door de Taskforce uit te voeren. Het actieplan werd ondersteund met belangrijke Europese en FIO-steun via het EFRO-project Weerbare Westhoek in Werkelijkheid, dat op 2 september 2024 is goedgekeurd. Een intense samenwerking werd ook opgezet met de lokale gebiedscoalities Water+Land+Schap 2.0 en Weerbaar Water+Land+Schap die de aanbevelingen van het expertenadvies Weerbaar Waterland in de praktijk uittesten, om Vlaanderen beter te beveiligen tegen overstromingen en droogte.
Machuitbeekvallei na overstromingen in 2023. Foto VMM Droogte op landbouwgrond. Foto VLM.
Twee sporen leiden naar één project
Voor de VLM kwamen de twee elementen samen in een nieuw project, Sponslandschap Valleiflanken IJzer. De VLM focust op de implementatie van het expertenadvies Weerbaar Waterland. Het doel is om een landschap tot stand te brengen dat eerst maximaal water vasthoudt in functie van infiltratie, en pas daarna het resterende water ter beschikking stelt voor hergebruik en het afvoert indien nodig. De Integrale Waterstrategie, gecoördineerd door het Strategisch Project IJzer-Handzamevallei, is een belangrijke leidraad voor dit project: IJzer- en Handzamevallei: Klimaatsponzen in de Westhoek | Provincie West-Vlaanderen.
Drie krachtlijnen
- De klemtoon ligt op het bovenstroomse deel van de IJzervallei en het stroomgebied van de Machuitbeek (de Grote Beverdijkvaart) tot aan het Lokanaal. In overleg met de lokale actoren worden maatregelen ontwikkeld om hier sponslandschappen te creëren die op kleine en grote schaal water gaan vasthouden. Zo kan waterbeschikbaarheid en waterveiligheid worden geboden. Samen met de landbouwers wordt de overgang ingezet naar een klimaatrobuuster landbouwlandschap met aandacht voor droogteresistente teelten en erosiebeheersing. Er wordt ook gewerkt aan de realisatie van natuurdoelen, met name voor kwetsbare doelsoorten zoals de bruine kiekendief, de zomertortel en de kamsalamander.
- De lopende herinrichting van de verkeersas (N8) Ieper-Veurne door het Agentschap Wegen en Verkeer wordt verder ondersteund.
- In samenspraak met het polderbestuur en de waterloopbeheerders wordt onderzocht welke toekomstgerichte peilafspraken kunnen worden gemaakt om de polder klaar te maken voor de klimaatverandering en welke maatregelen daarvoor nodig zijn.
De voorlopige perimeter van het project Sponslandschap Valleiflanken IJzer bestaat uit de oorspronkelijke perimeter van de ruilverkaveling op het plateau van Izenberge (Sint-Rijkers, Leisele, Pollinkhove of Izenberge fase 1) en de projectperimeter van de
lokale gebiedscoalitie Bovenloop IJzer.
Planning
- De VLM werkt samen met de Westkustpolder en de Provincie West-Vlaanderen aan concrete maatregelen in Hoogstade en Leisele: bovenstrooms water ophouden op de Houtgracht in Leisele en in de Brouwerijstraat in Hoogstade. Lees meer: VLM vraagt samen met partners subsidie aan voor gerichte actie in IJzervallei.
- Samen met het Agentschap Wegen en Verkeer zoeken we in het kader van de lopende herinrichting van de N8 naar koppelkansen om bovenstrooms water op te houden flankerend aan de inrichtingswerken van de N8.
- Via het inrichtingsplan “Systeemherstel Stroomgebied Machuitbeek" zal de VLM samenwerken met verschillende partners aan een klimaatrobuust landbouwlandschap. Het stroomgebied van de Machuitbeek ligt op het grondgebied van Lo-Reninge en Alveringem.
Het doel is om het gebied opnieuw in te richten met oog voor
- landbouwzekerheid: een
toekomstbestendige landbouw;
- waterveiligheid: bescherming
tegen overstromingen;
- waterkwaliteit: schoner water
in het hele stroomgebied;
- waterbeschikbaarheid:
voldoende water voor landbouw en natuur.
Deze ambities sluiten aan bij het actieplan WWLS en het Valleienpact dat in opmaak is binnen de lokale gebiedscoalitie. Het gaat om een gebiedsgrootte van 1750 hectare en een budget van ca. 14,5 miljoen euro (inclusief bijdragen van partners).
Dit inrichtingsplan is een gezamenlijke inspanning van:
- VLM (instrumenten en coördinatie).
- AWV (flankerend beleid voor gronden en inrichting van kruisingen met Machuitbeek & Koekuitbeek).
- De Vlaamse Waterweg (flankerend aan bedijking Fintele).
- Lokale partners binnen de gebiedscoalitie
Laatste update: december 2025