Het Vinne

​Geschiedenis

Het Vinne is ontstaan op het einde van de laatste ijstijd. In het toenmalige dal vormde zich elke winter een grote ijsbank op de bron- en kwelplekken. De jaarlijkse vries- en dooicyclus maakte erodeerbare grond gemakkelijk los. Die grond gleed af naar de Kleine Gete en een grote depressie ontstond op de plek van Het Vinne. De alluviale ophoging van de vallei van de Kleine Gete zorgde ervoor dat de Vinnedepressie lager kwam te liggen dan de Kleine Gete, Het water werd niet meer afgevoerd met als gevolg dat het waterniveau steeg en de omvang van het Vinnemeer toenam.

Ferrariskaart eind 18e eeuw

Tot in 1841 was ‘het Vinne’ het enige natuurlijke meer in Vlaanderen. Het had een oppervlakte van ongeveer 100 ha. Het meer was een verzamelpunt voor neerslagwater, grondwater en oppervlaktewater. De Vinnebeek en de Sint-Odulphusbeek liepen oorspronkelijk in het meer.

Vandermaelen kaart

Vanaf 1841 begon de drooglegging van het meer. Op de Vandermaelen kaart van 1846-1854 kan je zien dat er een gracht aanwezig is die van het midden van het meer naar het pompgemaal loopt. De Vinnebeek en de Sint-Odulphusbeek werden als een ringgracht om het gebied gelegd zodat het oppervlaktewater van de omgeving niet meer in het gebied terecht kwam. De meerbodem werd vermoedelijk pas vanaf de tweede helft van de 19de eeuw in cultuur genomen als grasland.

In 1930 kocht de Union Allumetière het Vinne om de meerbodem te beplanten met Canadapopulieren voor de productie van lucifers. In 1974 werd het gebied eigendom van de toenmalige Provincie Brabant, die er een gebied voor zachte recreatie van maakte.

Natuurinrichtingsproject Het Vinne

Eind jaren ’90 waren de meeste populierenaanplantingen in Het Vinne kaprijp en moest er nagedacht worden over de toekomst van het gebied. Die situatie bood een unieke kans om het vroegere meer te gaan herstellen.

Populierenbos op de meerbodem (1990)

In die periode werd ook het nieuwe natuurdecreet van kracht waarin het instrument natuurinrichting in het leven werd geroepen. Om het Vinnemeer te kunnen herstellen, waren verschillende ingrepen in het gebied nodig. Natuurinrichting was het geschikte instrument en zo werd Het Vinne het eerste natuurinrichtingsproject in Vlaams-Brabant.

De visie voor de inrichting van het gebied werd vorm gegeven in samenspraak met het natuurinrichtingscomité, Dit comité bestond uit vertegenwoordigers van de provincie Vlaams-Brabant, de stad Zoutleeuw, de MINA-raad, de Provinciale Landbouwkamer, de VLM en de betrokken afdelingen van de Vlaamse overheid.

Er moest een beslissing genomen worden over de omvang van het nieuwe meer. In de ecohydrologische studie die het Instituut voor Natuurbehoud uitvoerde in 1998-1999, werden twee scenario’s uitgewerkt: een meer van 60 centimeter en een meer van 1 meter waterdiepte. Het comité koos voor een meer van 1 meter diep met een oppervlakte van 68ha. Bij dit scenario zou de Vinnehoeve geen invloed van het water ondervinden. 
Er waren echter gevolgen voor de recreatie in het gebied omdat er aanzienlijk meer knuppelpad nodig zou zijn om wandelaars door het gebied te leiden.

Bij de inrichting van een gebied komt heel wat kijken en veel overleg is nodig. Er moesten afspraken gemaakt worden over het kappen van het bos en de boscompensatie, over het beheer na de inrichting, over medefianciering van de provincie Vlaams-Brabant en de stad Zoutleeuw voor de maatregelen die minder rechtstreeks met natuurinrichting te maken hadden. Verder waren er discussies over:

• de delen van het bos die konden blijven staan en welke te ontwikkelen waren naar moerasbos
• de zones waar de stronken en strooisellaag verwijderd moest worden
• de tracés van de nieuwe wandelpaden met korte en lange lussen
• enz.
  

De plannen voor het gebied werden zo stap voor stap samen met het natuurinrichtingscomité concreet gemaakt.

In januari 2004 werd gestart met de uitvoering van de natuurinrichtingswerken. Voordien waren al een deel van de bomen gekapt en verkocht. Een zware storm in oktober 2002 waarbij veel bomen waren omgewaaid, vereiste immers een noodkapping. Tien maanden lang werd er gewerkt in Het Vinne.

Een overzicht van enkele genomen maatregelen:

• op de plaats waar het meer zou komen werd het resterende bos gekapt
• in de oeverzone van het meer werden de stronken verwijderd en de strooisellaag afgeschraapt om een goede uitgangsituatie te creëren voor moeras- en oeverplanten
• de ruimingswallen van de drainagegrachten werden afgevoerd.
• de Sint-Odulphusbeek werd bekleed met een kleilaag, zodat het vervuilde beekwater niet zou kunnen doorsijpelen naar het meer.
• de poelen aan de hoogstamboomgaard werden heraangelegd.
• er werden afsluitingen geplaatst voor 2 begrazingblokken.
• in het noordoosten van het gebied werd een kleinschalige waterzuiveringsinstallatie aangelegd om te voorkomen dat huishoudelijk afvalwater in het meer terecht zou komen.
• er werden hagen en houtkanten aangeplant.
  
• enz.
  

Daarnaast zijn er ook maatregelen getroffen om het gebied in te richten voor zachte recreatie, nl. nieuwe wandelpaden, knuppelpaden met infoborden en twee vogelkijkhutten. De parking werd heringericht en er kwamen verkeersremmers op de Ossenwegstraat.

Foto persmoment 18 mei 2005

Toen de werken klaar waren, werden de pompen die het gebied meer dan 150 jaar droog gehouden hadden, stilgelegd. De Vinnedepressie begon zich weer te vullen met regenwater en grondwater. De rust keerde terug in het gebied en de natuur kon zich herstellen. Het vullen van het meer gebeurde aanvankelijk sneller dan verwacht. Na enkele maanden stond het water al 60 centimeter hoog en dat zonder uitzonderlijke regenval.
Na ongeveer anderhalf jaar had het waterpeil de gewenste hoogte bereikt en werden de pompen weer opgestart.

De beslissingen die we genomen hebben bij de voorbereiding van dit project en de manier waarop de werken uitgevoerd zijn, hebben mee bepaald hoe het Vinne er vandaag uitziet. De evolutie die het gebied sindsdien doorgemaakt heeft werd opgevolgd door een gerichte monitoring.

Monitoring

Om de ecologische evolutie van het Vinnemeer op te volgen, werd er een monitoring uitgewerkt.

Twee, vijf en tien jaar na de werken gebeurden inventarisaties van de verschillende aspecten (grondwater, oppervlaktewater, vegetatie, fauna, enz.) van het gebied.

Begin februari 2017 gaven de verschillende partners een toelichting over de resultaten van de monitoring. De presentaties en de rapporten kunt u hieronder bekijken:

Het Vinne, 10 jaar na inrichting
Presentatie Agentschap voor Natuur en Bos
Presentatie provincie Vlaams-Brabant over Vinnebeheer
​Presentatie Natuurpunt
Monitoring 2 jaar Het Vinne
Monitoring 5 jaar Het Vinne
Monitoring 10 jaar Het Vinne

Partners

Agentschap voor Natuur en Bos
Provincie Vlaams-Brabant
Stad Zoutleeuw
Natuurpunt